Η σεξουαλική παραβίαση των παιδιών συνιστά, ίσως, την απεχθέστερη έκφραση του προβλήματος αυτού.

Η δημόσια παρέμβαση της Επιτρόπου για το θέμα της παιδικής κακοποίησης

Το κοινωνικό αυτό πρόβλημα με απασχολεί και προβληματίζει ιδιαίτερα και συνεχώς από την πρώτη στιγμή που ανέλαβα τα καθήκοντά μου. Μάλιστα, με αφορμή μια, κατά την άποψή μου ατυχή, πλην όμως τελεσίδικη και ως εκ τούτου σεβαστή, απόφαση, σε εκδίκαση έφεσης, με την οποία το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάσισε τη μείωση της ποινής σε πατριό ο οποίος βρέθηκε από το Κακουργιοδικείο ένοχος για βιασμό, διαφθορά νεαρής γυναίκας ηλικίας μεταξύ 13 έως 17 ετών και άσεμνη επίθεση κατά της ανήλικης θετής κόρης του, θεώρησα υποχρέωσή μου να προχωρήσω σε δημόσια παρέμβαση σε σχέση με το σοβαρό αυτό θέμα, δύο μόνο μήνες ουσιαστικά μετά την επίσημη ανάληψη των καθηκόντων μου,.

Στη δημόσιά μου αυτή παρέμβαση υπογράμμισα την έντονη μου ανησυχία για τις κοινωνικές προεκτάσεις του θέματος και τις αλυσιδωτές επιπτώσεις που πιθανό να επιφέρει γενικότερα στην κοινωνία. Επισήμανα δε πως για κάθε είδους αδίκημα που αφορά τις διάφορες μορφές βίας εναντίον παιδιών υπεύθυνος, σε κάθε περίπτωση, είναι ο ενήλικας που την ασκεί.

Παράλληλα, και ειδικότερα σε σχέση με τη δικαστική παρέμβαση, τόνισα ότι πέραν από την τιμωρία του θύτη έχει και τη δικαιοδοσία της λήψης κατάλληλων μέτρων προστασίας του παιδιού. Ως εκ τούτου, τόνισα ότι, απαιτείται η συνεχής ενδιάτριψη σε θέματα που αφορούν την άσκηση βίας εναντίον των παιδιών και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων τους, όπως αυτά καθορίζονται στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, έτσι που κάθε δικαστική απόφαση να λαμβάνει υπόψη και τις πρόνοιες της διεθνούς αυτής πράξης. Πιο συγκεκριμένα, έκανα ειδική αναφορά στα άρθρα 19 και 3 της Σύμβασης.

Υπενθυμίζω ότι, το άρθρο 3, το οποίο αποτελεί παράλληλα και μια από τις τέσσερις βασικές αρχές της Σύμβασης οι οποίες ενέχουν ρόλο καθοδηγητικό σε ότι αφορά την εφαρμογή των υπόλοιπων άρθρων της, επιβάλλει όπως, σε όλες τις αποφάσεις που αφορούν τα παιδιά, είτε αυτές λαμβάνονται από δημόσιους ή ιδιωτικούς οργανισμούς κοινωνικής ευημερίας, είτε από δικαστήρια, διοικητικές αρχές ή από νομοθετικά όργανα, πρέπει να λαμβάνεται πρωτίστως υπόψη το συμφέρον του παιδιού.

Το άρθρο 19 της Σύμβασης επιβάλλει όπως κάθε Συμβαλλόμενο κράτος λαμβάνει όλα τα κατάλληλα νομοθετικά, διοικητικά, κοινωνικά και εκπαιδευτικά μέτρα, προκειμένου να προστατεύσουν το παιδί από κάθε μορφή σωματικής ή πνευματικής βίας, τραυματισμού, ή κακομεταχείρισης, παραμέλησης ή πλημμελούς μεταχείρισης, βίαιης μεταχείρισης ή εκμετάλλευσης, συμπεριλαμβανομένης και της σεξουαλικής εκμετάλλευσης, όσο βρίσκεται υπό τη φύλαξη των γονέων ή των κηδεμόνων του ή οποιουδήποτε άλλου προσώπου στο οποίο το έχουν εμπιστευθεί. Το ίδιο άρθρο απαιτεί από τα Κράτη σειρά μέτρων για την προστασία των παιδιών από όλες τις μορφές βίας, όπως κοινωνικά προγράμματα που θα αποσκοπούν στην παροχή της απαραίτητης υποστήριξης προς το παιδί και σε αυτούς που έχουν τη φύλαξή του, καθώς και άλλες μορφές πρόληψης όπως η διεξαγωγή εκστρατειών διαφώτισης για θετική συμπεριφορά προς τα παιδιά και ενημέρωσης των ίδιων των παιδιών για τα δικαιώματα τους ώστε να μπορούν να προστατεύουν τους εαυτούς τους από κινδύνους που τα απειλούν.

Σύσκεψη των εμπλεκομένων φορέων για τη "Βία στην Οικογένεια" (14/05/2008)

Σε συνέχεια της παρέμβασης αυτής, συγκάλεσα σύσκεψη στο Γραφείο μου όλων των ενδιαφερόμενων φορέων με στόχο το συντονισμό των δράσεων/ προγραμμάτων που ο κάθε φορέας χειρίζεται ή προτίθεται να αναλάβει προς επίτευξη του κοινού στόχου αναφορικά με τη διασφάλιση και την κατοχύρωση των δικαιωμάτων του παιδιού. Στη σύσκεψη κλήθηκαν, ανάμεσα σε άλλους, η Πρόεδρος της Συμβουλευτικής Επιτροπής για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας στην Οικογένεια, την Πρόεδρο του Συνδέσμου για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια, τον Κυπριακό Σύνδεσμο Οικογενειακού Προγραμματισμού και η Πρόεδρος της ΠΣΕΠΕΠ.

Η σύσκεψη πραγματοποιήθηκε στις 14/05/2008 και στα πλαίσια της είχα την ευκαιρία να απαριθμήσω τις υποχρεώσεις του κράτους στο σχετικό τομέα οι οποίες απορρέουν από τη Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού. Ειδικότερα υπογράμμισα την επιτακτική ανάγκη για τη δημιουργία μιας Εθνικής Στρατηγικής και την προώθηση ενός Σχεδίου Δράσης στα πλαίσια του οποίου να αναληφθούν πρωτοβουλίες και να εκπονηθούν προγράμματα με βραχυπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα.

Ο κάθε φορέας κλήθηκε να αναγνωρίσει τις υποχρεώσεις στις οποίες ανταποκρίνονται οι δράσεις τους ενώ ταυτόχρονα ανέλαβαν την ευθύνη να αναγνωρίσουν άλλες υποχρεώσεις στις οποίες θα μπορούσαν να ανταποκριθούν.

Περαιτέρω πρωτοβουλίες και δράσεις της Επιτρόπου

Έκτοτε συνεχίζω να παρακολουθώ με το ίδιο πάντα ενδιαφέρον το θέμα και να παρεμβαίνω όπου χρειάζεται και, παράλληλα, να αναλαμβάνω συγκριμένες πρωτοβουλίες, όπου κρίνω ότι αυτό χρειάζεται.
1. Συνεδρία Επιτροπής Νομικών της Βουλής 9.10. 2008
Σημειώνω χαρακτηριστικά, τη συμμετοχή μου στην Επιτροπή Νομικών της Βουλής η οποία συνήλθε στις 9.10.2008 με θέμα συζήτησης τον περί Βίας στην Οικογένεια Νόμο του 2008. Στα πλαίσια της συνεδρίας συζητήθηκαν σειρά διατάξεων με τις οποίες παρέχεται η δυνατότητα ώστε:
· η κατάθεση ανηλίκου θύματος να λαμβάνεται στην παρουσία οικογενειακού συμβούλου ή παιδοψυχολόγου,
· ο ύποπτος να προσάγεται ενώπιον δικαστηρίου το ταχύτερο δυνατό,
· όλες οι υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας να εκδικάζονται από την αρχή μέχρι το τέλος κεκλεισμένων των θυρών και
· το διάταγμα αποκλεισμού να απαγορεύει την είσοδο ή παραμονή του κατηγορουμένου και σε άλλους χώρους όπου συχνάζει το θύμα πέραν της κατοικίας του καθώς και
· η δυνατότητα που δίνεται στο δικαστήριο να εκδίδει οποιαδήποτε ώρα της ημέρας ή της νύχτας προσωρινό διάταγμα αποκλεισμού υπόπτου ή απομάκρυνσης ανηλίκου θύματος μέχρι την καταχώρηση και εκδίκαση της υπόθεσης εναντίον του κατηγορουμένου,

Ως Επίτροπος εξέφρασα τη συμφωνία μου με όλες τις ως άνω πάνω πρόνοιες καθώς αυτές συνάδουν με τις αρχές της Σύμβασης του ΟΗΕ και διασφαλίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τα δικαιώματα του παιδιού.


Στα πλαίσια της ως άνω συνεδρίας συζητήθηκε, επίσης, η πρόταση για τη δημιουργία του θεσμού Επιτρόπου Προστασίας Θυμάτων Βίας.

Τοποθετήθηκα θετικά στη λειτουργία του θεσμού σημείωσα όμως ορισμένες παρατηρήσεις σε σχέση με την ως άνω πρόταση.

Θεωρώ ότι η βασικότερη αρμοδιότητα του Επιτρόπου Προστασίας Θυμάτων Βίας πρέπει να είναι η άσκηση έλεγχου και παρακολούθησης σε σχέση με τις πρακτικές και πολιτικές των αρμόδιων φορέων κυβερνητικών και μη που έρχονται σε επαφή με περιπτώσεις άσκησης βίας στην οικογένεια.

Σημείωσα ότι, ο Επίτροπος, αναμένεται:
· να προβαίνει σε εισηγήσεις και παρατηρήσεις αναφορικά με διαπιστώσεις του για την εφαρμογή της νομοθεσίας και του εγχειριδίου προς τις αρμόδιες υπηρεσίες και να κάνει προτάσεις για τροποποιήσεις της νομοθεσίας όπου διαπιστώνονται ελλείψεις
· να παρακολουθεί την εφαρμογή του σχεδίου δράσης για τη βία στην οικογένεια και
· να προωθεί τη δημιουργία σχεδίου δράσης για την άσκηση βίας στα παιδιά.
· θα μπορεί να εξετάζει παράπονα για παραβιάσεις των δικαιωμάτων των θυμάτων βίας στην οικογένεια.

Οι παρατηρήσεις μου εστιάζονται τα πιο κάτω σημεία:


· Στις προτεινόμενες διατάξεις προβλέπεται δυνατότητα όπως το πρόσωπο που διορίζεται ως Επίτροπος να προέρχεται από τη δημόσια υπηρεσία εφόσον με το διορισμό αυτό δε δημιουργείται σύγκρουση μεταξύ των καθηκόντων που ασκεί ως δημόσιος υπάλληλος. Αυτό κατά την άποψη μου αντενδείκνυται αφού ένας δημόσιος υπάλληλος δεν μπορεί να ασκεί την αρμοδιότητα του ελέγχου και της παρακολούθησης (monitoring).

· Προβλέπεται επίσης ότι ο Επίτροπος ασκεί έλεγχο και εποπτεία στους οικογενειακούς συμβούλους, της Συμβουλευτικής και της πολυθεματικής ομάδας. Κατά την άποψη μου τούτο επίσης αντενδείκνυται, ενόψει του ότι οργανικά οι Οικογενειακοί Σύμβουλοι υπάγονται στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας και εποπτεύονται από την Υπηρεσία τους. Ο Επίτροπος δεν μπορεί να εποπτεύει περιστατικά που καταγγέλλονται στις ΥΚΕ κλπ. αλλά να εξετάζει παράπονα που αφορούν το χειρισμό περιστατικών.

· Η τήρηση αρχείου εμπίπτει στις αρμοδιότητες της Συμβουλευτικής Επιτροπής η οποία παρακολουθεί το πρόβλημα της βίας στην οικογένεια σύμφωνα με το άρθρο 7(1)(α).

· Το άρθρο 7(1)(ε) του Νόμου ορίζει ότι η Συμβουλευτική “Παρακολουθεί την αποτελεσματικότητα των σχετικών υπηρεσιών που λειτουργούν, καθώς και την εφαρμογή και τήρηση της σχετικής νομοθεσίας» αρμοδιότητα για την οποία φαίνεται ότι θα υπάρχει επικάλυψη με το διορισμό Επιτρόπου.

· Χρειάζεται να ξεκαθαριστούν οι ρόλοι των δύο θεσμών, της Συμβουλευτικής και του Επιτρόπου έτσι ώστε να αποφευχθούν συγχύσεις και επικαλύψεις. Με τις υφιστάμενες προτεινόμενες αρμοδιότητες δεν ξεκαθαρίζεται ακριβώς η αποστολή του Επιτρόπου και το κενό που καλείται να καλύψει.

Το θέμα της πρόληψης κάθε μορφής βίας και, ειδικότερα, της σεξουαλικής παραβίασης κατέχει κεντρική θέση στα πλαίσια της επιμορφωτικής και ενημερωτικής δράσης που αναλαμβάνω στο διάρκεια των τακτικών μου επισκέψεων σε σχολεία όσο και των ευρύτερων μου επαφών με παιδιά, γονείς και επαγγελματίες που ασχολούνται με παιδιά.

Κατά το 2009 συμμετείχα με εισηγήσεις σε σειρά εκπαιδευτικών σεμιναρίων που διοργάνωσε ο Σύνδεσμος για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια με θέμα «Η κακοποίηση Παιδιών». Τα εκπαιδευτικά αυτά σεμινάρια απευθύνονταν σε εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και διοργανώθηκαν σε όλες τις επαρχίες.

Στα σεμινάρια, δόθηκε η δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς, αφενός να ενημερωθούν για την πολυπλοκότητα και πολυδιάστατη αιτιολογία του φαινομένου της κακοποίησης παιδιών και αφετέρου να συζητήσουν και να ανταλλάξουν εμπειρίες, ώστε ο καθένας από τους συμμετέχοντες να ενδυναμωθεί και να γίνει πιο αποτελεσματικός στο δύσκολο ρόλο που αναλαμβάνει για εντοπισμό και αντιμετώπιση, κατά το δυνατόν, τέτοιων περιστατικών

Πρόσφατα, εγκαινιάζοντας μια πιο στενή συνεργασία με την Αστυνομία στον τομέα της επιμόρφωσης των αστυνομικών έδωσα διάλεξη με θέμα «Ζητήματα που αφορούν στην Προστασία των Παιδιών» στα πλαίσια της Εξειδικευμένης Εκπαίδευσης στη Σχολή Λοχίων και Αστυνομικών. Η συνεργασία αυτή προβλέπω στο μέλλον να αναπτυχθεί ακόμη περισσότερο. Περαιτέρω έχω προσκληθεί και ανταποκρίθηκα θετικά, στο μέτρο που το πρόγραμμά μου το επιτρέπει, να μιλήσω γενικότερα για τα δικαιώματα του παιδιού και ειδικότερα για θέματα που σχετίζονται με την προστασία του από κάθε μορφής κακοποίηση από οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών αλλά και συνδέσμους γονέων σχολείων

3. Τοποθέτηση για την ανάγκη εισαγωγής του μαθήματος της σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία.

Έχω επίσημα τοποθετηθεί, τόσο δημόσια όσο και στο πλαίσιο συνεδρίας τόσο της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όσο και της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Παιδείας, ότι η εισαγωγή του μαθήματος της σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία είναι, υπό τα σύγχρονα δεδομένα, μια αναγκαιότητα. Τα παιδιά έχουν δικαίωμα να έχουν πρόσβαση σε μια πολύπλευρη και εύκολα κατανοητή πληροφόρηση αναφορικά με τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά θέματα που θα τους επιτρέπει να νιώθουν άνετα με τον εαυτό τους, το σώμα τους και την σεξουαλικότητά τους.

Υποστηρίζω, επίσης ότι κατάλληλα προγράμματα επιβάλλεται να παρέχονται και σε γονείς, τα οποία θα τους βοηθήσουν ουσιαστικά στην επαφή, επικοινωνία και προσέγγιση με τα παιδιά τους για τα θέματα αυτά.

Η γνώση είναι δύναμη. Ενδυναμωμένοι γονείς και παιδιά είναι σε θέση να οικοδομήσουν μια αμφίδρομη επικοινωνία η οποία να λειτουργήσει, ακόμη και στο επίπεδο που συζητάμε προληπτικά. Μια τέτοια επικοινωνία μπορεί επίσης να διευκολύνει τον άμεσο εντοπισμό κακοποίησης παιδιών και, ως εκ τούτου, τη λήψη των κατάλληλων μέτρων για την καταστολή της αλλά και τη στήριξη των παιδιών θυμάτων.

4. Εμπλοκή σε διάλογο σχετικά με το θέμα τόσο με τη νομοθετική όσο και με την εκτελεστική εξουσία

Πρόσφατα ενόψει δύο περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών που είδαν το φως της δημοσιότητας, ταυτόχρονα, (η μία αφορούσε παραβίαση ανήλικης την οποία ενήλικας γνώρισε μέσω του διαδιχτύου και η δεύτερη αφορούσε δελεασμό ανηλίκων με πρόσχημα τον σκύλο, με αποτέλεσμα τη σεξουαλική κακοποίηση), ξεκίνησε ένας δημόσιος διάλογος, τόσο σε σχέση με τους κινδύνους που ελλοχεύει η χρήση του διαδικτύου από τα παιδιά όσο και γενικότερα για τα θέματα κακοποίησης και δη σεξουαλικής παραβίασης παιδιών. Σημειώνω την ευαρέσκειά μου για την εμπλοκή στον ως άνω διάλογο, τόσο της Νομοθετικής όσο και της Εκτελεστικής Εξουσίας. Είναι με ιδιαίτερη δε ικανοποίηση που, σε ένα τόσο σημαντικό και ευαίσθητο θέμα, διαπιστώνω να υπάρχει σύμπνοια στο επίπεδο της πολιτικής/ κομματικής ηγεσίας.

Χαρακτηριστικά αναφέρω ότι, αντιπροσωπείες των δύο μεγαλύτερων Κοινοβουλευτικών κομμάτων, επιδίωξαν συνάντηση μαζί μου για να συζητηθούν οι προεκτάσεις του φαινομένου της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών και οι τρόποι αντιμετώπισής του, και πρότειναν στο θεσμό να αναλάβει πρωτοβουλίες και συντονιστικό ρόλο για δράσεις για πάταξη του φαινομένου και πρόσφεραν αμέριστη στήριξη στο θεσμό. Στις συναντήσεις αυτές, τόνισα για ακόμη μια φορά την αναγκαιότητα χάραξης εθνικής στρατηγικής για το ζήτημα της κακοποίησης παιδιών, βασική προϋπόθεση της οποίας είναι η κινητοποίηση όλων και κυρίως, ο κατάλληλος συντονισμός και η αποτελεσματική συνεργασία των αρμόδιων υπηρεσιών, φορέων και οργανισμών (αστυνομία, υπηρεσίες κοινωνικής ευημερίας, υπουργείο παιδείας, υπηρεσίες ψυχικής υγείας, ακαδημαϊκή κοινότητα, ΜΚΟ κ.ο.κ.).

Παράλληλα, η Επιτροπή Παιδείας της Βουλής αποφάσισε αυτεπάγγελτα την εξέταση των προβλημάτων που δυνατόν να δημιουργηθούν λόγω της χρήσης του διαδικτύου από μαθητές και τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, αφού στις μέρες μας τα περισσότερα σπίτια και σχολεία έχουν τουλάχιστον 1 ηλεκτρονικό υπολογιστή ο οποίος είναι διαθέσιμος σε παιδιά κάτω των 14 ετών. Στις πλείστες των περιπτώσεων αυτών, τα παιδιά έχουν μη ελεγχόμενη πρόσβαση στο διαδίκτυο.

Πολύ σημαντική θεωρώ επίσης την απόφαση της Κυβέρνησης για τη σύγκλιση σύσκεψης των αρμοδίων Υπουργών για συζήτηση των μέτρων που πρέπει να ληφθούν για πάταξη του φαινομένου. Στη σύσκεψη που έγινε υπό την αιγίδα της Υπουργού Εργασίας και παρευρέθηκαν οι Υπουργοί Παιδείας, Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης και Υγείας κλήθηκα να δώσω και τις δικές μου απόψεις. Στα πλαίσια της πρωτοβουλίας αυτής, επιχειρείται να χαραχθούν οι πρώτες γραμμές της Εθνικής Στρατηγικής για το θέμα, όπως ήταν και η δική μου εισήγηση.

Οι ιδιαίτερα θετικές πρόσφατες δικαστικές αποφάσεις

Στην αρχή της εισήγησής μου αναφέρθηκα σε μια, κατά την άποψή μου, ιδιαίτερα ατυχή απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Με ικανοποίηση σημειώνω ότι το τελευταίο χρονικό διάστημα, Κυπριακά Δικαστήρια έχουν εκδώσει πιο αυστηρές, αρμόζουσες θα έλεγα, αποφάσεις, σχετικά με υποθέσεις σεξουαλικής παραβίασης παιδιών. Κατά την άποψή μου, στις αποφάσεις αυτές εκφράζεται, μέσα από το λόγο των δικαστών, το ιδιαίτερα έντονο ενδιαφέρον που η κυπριακή κοινωνία επιδεικνύει απέναντι σε τέτοιου είδους ζητήματα.

Χαρακτηριστικά, στο σκεπτικό της απόφασης του Μόνιμου Κακουργιοδικείου Λευκωσίας, στην υπόθεση 14592/08, σημειώνεται ότι «σε σεξουαλικά αδικήματα πρέπει να επιβάλλεται αποτρεπτική ποινή για την καταστολή τους ενόψει της ιδιαίτερης σοβαρότητάς τους ως εγκλημάτων τα οποία όχι μόνο στρέφονται κατά των ηθών αλλά και γιατί προσβάλλουν την προσωπικότητα του θύματος».

Στην ίδια απόφαση γίνεται αναφορά σε προηγούμενη απόφαση του Εφετείου (Κ.Κ. v. Γενικού Εισαγγελέα (2008) 2 Α.Α.Δ. 294, σελ. 317) όπου σημειώνονται και τα ακόλουθα: «τα τραύματα που επιφέρουν στο θύμα περιστατικά βίας στην οικογένεια, ιδιαίτερα όταν αυτά έχουν σεξουαλικό χαρακτήρα, καθιστούν εξ’ αντικειμένου αδικήματα αυτής της κατηγορίας ιδιάζουσας σοβαρότητας. Πέραν του τραύματος και του εξευτελισμού που προσκαλούν στο θύμα τα αδικήματα αυτά, κλονίζουν το θεμέλιο της οικογένειας και αφήνουν τα παιδιά έκθετα στην ανασφάλεια που τους προκαλούν, ανατρέποντας τον ψυχικό τους κόσμο και βεβηλώνοντας την ύπαρξή τους. Αναλογισμός της σοβαρότητας των εγκλημάτων αυτής της μορφής δικαιολογεί την απόδοση αποτρεπτικού χαρακτήρα στις ποινές που επιβάλλονται».

Σε άλλη απόφαση του Κακουργιοδικείου Λάρνακας (Αύγουστος 2010) επισημαίνεται, με αναφορά σε προηγούμενη του Ανωτάτου Δικαστηρίου, ότι: «Η κυπριακή οικογένεια είναι ένας θεσμός με ισχυρούς δεσμούς και όλως ιδιαίτερη αξία για μια μικρή κοινωνία, όπως η κοινωνία της Κύπρου. Αποτέλεσε σε δύσκολα χρόνια και αποτελεί, ένα σημαντικό στοιχείο ιστορικής συνέχειας, κοινωνικής συνοχής και ανθρώπινης αλληλεγγύης. Γι’ αυτό, δικαίως οι πολίτες αισθάνονται αποτροπιασμό για τέτοιας φύσεως εγκλήματα […] Είναι ακριβώς στις ιδιαίτερες κοινωνικές συνθήκες που επικρατούν στον τόπο μας που πρέπει να δοθεί δεσπόζουσα σημασία».

Ταυτόχρονα το κακουργιοδικείο διαπίστωσε ότι :«με βάση τις υποθέσεις που τίθενται για εκδίκαση ενώπιον των δικαστηρίων, ότι ζούμε πλέον σε μια εποχή που δυστυχώς τα αδικήματα αυτής της φύσεως αυξάνονται. Αυτός είναι ένας παράγοντας, που τώρα έχει πλέον διαφανεί και δυστυχώς αποκρυσταλλωθεί και, ως εκ τούτου, δεν χαρακτήριζε τη μέχρι τώρα πρακτική επιμέτρησης των ποινών σε τέτοιας φύσης υποθέσεις. Τώρα όμως, με τέτοια φαινόμενα παρακμής σε έξαρση, τα δικαστήρια οφείλουν να προστατεύσουν αποτελεσματικά και συνεπώς αποτρεπτικά, τα θύματα, την οικογένεια και την κοινωνία.»

Αποφάσεις όπως οι πιο πάνω, καταδεικνύουν ότι λόγω της αυξητικής τάσης του φαινομένου, τα δικαστήρια έχουν αναλάβει σωστά το θεσμικό τους ρόλο, να προστατεύουν την κοινωνία αποτελεσματικά και αποτρεπτικά επιβάλλοντας τιμωρίες οι οποίες να είναι πράγματι ενδεικτικές του αποτρόπαιου και της σοβαρότητας του αδικήματος, δίνοντας έτσι σωστά μηνύματα στην κοινωνία και, ακριβώς, αυτός ήταν ο στόχος της δημόσιας παρέμβασης μου πάνω στο θέμα το 2008.

Νομοθετικό Πλαίσιο Προστασίας των Παιδιών από τη Σεξουαλική Παραβίαση

Οι περί Βίας στην Οικογένεια (Πρόληψη και Προστασία Θυμάτων) Νόμοι του 2000 [119(ι)/2000] και του 2004 [212(Ι)/2004] καθώς και ο περί Καταπολέμησης της Εμπορίας και της Εκμετάλλευσης Προσώπων και της Προστασίας των Θυμάτων Νόμος του 2007 [87(Ι)/2007] συνιστούν ένα ισχυρό εργαλείο στα χέρια των αρχών για την πάταξη του φαινομένου. Επιπρόσθετα, η Συμβουλευτική Επιτροπή για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας στην οικογένεια δημιούργησε ένα χρήσιμο Εγχειρίδιο Διατμηματικών Διαδικασιών για το Χειρισμό Περιστατικών Βίας στην Οικογένεια συμπεριλαμβανομένων και των περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης.

Το νομικό αυτό πλαίσιο αντλεί και ενδυναμώνεται από διεθνή κείμενα όπως είναι η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, το Προαιρετικό Πρωτόκολλο αναφορικά με την Πώληση Παιδιών, την Παιδική Πορνεία και την Παιδική Πορνογραφία και η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Προστασία των Παιδιών κατά της Σεξουαλικής Εκμετάλλευσης και της Σεξουαλικής Κακοποίησης.

Ένα κενό που υπάρχει, για το οποίο έχω τοποθετηθεί δημόσια, είναι η ανεπάρκεια των σχετικών προνοιών του Ποινικού Κώδικα και η ανάγκη τροποποίησης και εκσυγχρονισμού τους, ώστε να ανταποκρίνονται στα σημερινά δεδομένα. Με μεγάλη ικανοποίηση αναφέρω τη σχετική εργασία που βρίσκεται ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών στη βάση πρότασης βουλευτών για αναθεώρηση του μέρους του ποινικού κώδικα που αφορά αδικήματα εναντίον των ηθών και ιδιαίτερα αυτά που σχετίζονται με ανήλικα άτομα. Σε τελευταία συνεδρία της Επιτροπής κλήθηκα και εξέφρασα τις απόψεις μου και πιστεύω ότι η εργασία που έχει αναληφθεί θα ολοκληρωθεί σύντομα και οι σχετικές πρόνοιες θα εκσυγχρονιστούν προκειμένου τα Δικαστήρια να μπορούν να λειτουργούν με περισσότερη επάρκεια με στόχο την πάταξη του αποτρόπαιου αυτού φαινομένου.

Παράλληλα, έχω εντοπίσει διάφορα άλλα θέματα τα οποία κρίνω ότι χρειάζεται να τύχουν μιας άμεσης ρύθμισης. Μερικά από αυτά είναι:

(α) Εγγραφή των παιδιών αμέσως μετά τη γέννηση τους
(β) Να υπάρχει κατώτατο όριο ηλικίας για συναίνεση σε σεξουαλική πράξη
(γ) Να απαγορευτεί η εργοδότηση σε θέσεις που περιλαμβάνουν φύλαξη παιδιών ατόμων που καταδικάστηκαν για σεξουαλικά αδικήματα εναντίον παιδιών
(δ) Να δημιουργηθεί σύστημα αξιολόγησης όσων εργάζονται με παιδιά που να διασφαλίζει αφενός το δικαίωμα του παιδιού στην προστασία και αφετέρου τα ανθρώπινα δικαιώματα του ενήλικα
(ε) Να ενσωματωθεί σε όλους τους σχετικούς νόμους η υποχρέωση σεβασμού του δικαιώματος του παιδιού να ακούεται και να δίνεται ανάλογη βαρύτητα στις απόψεις του.

Περαιτέρω Προτάσεις:
Έχω επανειλημμένα υπογραμμίσει ότι η διασφάλιση των δικαιωμάτων των παιδιών δεν εξαντλείται στην προσχώρηση σε συμβάσεις και την νομοθετική ρύθμιση τους σε εθνικό επίπεδο. Η ουσιαστική απόλαυση των δικαιωμάτων του παιδιού προϋποθέτει την οικοδόμηση και εμπέδωση, στο επίπεδο της κοινωνίας, μιας κουλτούρας σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ειδικότερα των δικαιωμάτων των παιδιών. Ειδικότερα σε ότι αφορά το θέμα της σεξουαλικής παραβίασης τα πιο κάτω μπορούν να λειτουργήσουν αποτρεπτικά:

Ενίσχυση του θετικού γονικού ρόλου:

Η οικογένεια, υπό την ευρύτερη έννοια του όρου, έχοντας την απαραίτητη στήριξη και συμπαράσταση από το Κράτος, έχει ουσιαστικό ρόλο να διαδραματίσει σε ότι αφορά στη διασφάλιση του πλήρους φάσματος των δικαιωμάτων των παιδιών. Με τούτο ακριβώς στο μυαλό με χαρά αποδέχτηκα να θέσω υπό την αιγίδα μου το Προληπτικό Πρόγραμμα του ΚΕΝΘΕΑ προς γονείς με θέμα «Οικογενειακό Συμβούλιο».

Ευθύνη της οικογένειας είναι να διαμορφώσει ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο να μεγαλώνουν τα παιδιά με ασφάλεια. Η οικογένεια, οργανωμένη δημοκρατικά στη βάση του σεβασμού της ισοτιμίας και της πραγματικής συμμετοχής όλων της των μελών μπορεί να αποτελέσει το ιδανικότερο προστατευτικό πλαίσιο για κάθε παιδί απέναντι σε κάθε μορφής κακοποίηση ή/και εκμετάλλευση.

Οι καλές σχέσεις στο πλαίσιο της οικογένειας η διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος στο οποίο τα παιδιά μπορούν ελεύθερα να συζητούν με τους γονείς και να ανταλλάξουν απόψεις είναι ιδιαίτερης σημασίας για την πρόληψη κάθε μορφής κακοποίησης ή/ και εκμετάλλευσης του παιδιού. Οι γονείς ενδυναμώνουν τα παιδιά τους σεβόμενοι τα δικαιώματά και την αξιοπρέπειά τους. Έτσι τα παιδιά φτιάχνουν ισχυρή αυτοεικόνα και αυτοεκτίμηση. Τέτοια παιδιά πιο δύσκολα γίνονται υποχείριο οποιουδήποτε προσπαθήσει να τα εκμεταλλευτεί ή να τα κακοποιήσει.

Στα πλαίσια της άσκησης του θετικού τους γονικού ρόλου οι γονείς θα πρέπει να διδάξουν στα παιδιά ότι έχουν δικαίωμα στο σώμα τους και το δικαίωμα να λένε όχι όταν δε θέλουν να παίξουν, να τα γαργαλήσουν, να τα αγκαλιάσουν ή να τα φιλήσουν. Πρέπει επίσης οι γονείς να καλλιεργήσουν το κατάλληλο εκείνο κλίμα ώστε τα παιδιά τους να νιώθουν άνετα να μιλήσουν μαζί τους στην περίπτωση που κάποιος τους φέρθηκε με τρόπο που να τα ανησυχεί, ακόμη κι αν τους ήταν αδύνατο να πουν όχι εκείνη τη στιγμή. Οι γονείς επίσης, θα πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι, όλα τα μέλη της οικογένειας έχουν δικαίωμα στον ιδιωτικό χώρο όταν ντύνονται, πλένονται, κοιμούνται ή έχουν άλλες προσωπικές δραστηριότητες. Ακόμη και τα μικρά παιδιά πρέπει να τα ακούμε και να τα σεβόμαστε. Πρέπει να προσέξουμε με ποιόν αφήνουμε τα παιδιά μας. Αν το παιδί είναι δυσαρεστημένο με αυτόν που το προσέχει, να μιλάμε με το παιδί για αυτό το θέμα. Να τους διδάξουμε

Ο ρόλος του σχολείου

Σημαντικό ρόλο στην ενδυνάμωση των παιδιών ώστε αυτά να καταστούν λιγότερο ευάλωτα στο κίνδυνο της σεξουαλικής παραβίασης ή να τα ενδυναμώσει ώστε να μιλήσουν σχετικά με μια πιθανή θυματοποίησή τους έχει να διαδραματίσει και το σχολείο. Αυτό μπορεί να γίνει μέσα από προγράμματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης ή άλλα προγράμματα προαγωγής υγείας καθώς και μέσα από την εκπαίδευση στα ανθρώπινα δικαιώματα. Τέτοια προγράμματα θα πρέπει να έχουν ως κεντρικό άξονα να ενισχύσουν

· την ενημέρωση των παιδιών σχετικά με τις ευθύνες και τα όρια της γονικής φροντίδας καθώς και άλλων ενηλίκων που σχετίζονται μαζί τους ή/ και αναλαμβάνουν τη φύλαξή τους
· τη γνώση τους για το δικό τους σώμα, το είδος και την καταλληλότητα των σχέσεων διάφορων μορφών
· την ενημερότητά τους για την έκταση και τη αξία των δικαιωμάτων τους και της αξίας του εαυτού τους
· τη γνώση τους σχετικά με την ύπαρξη και τη φύση της σεξουαλικής παραβίασης και ποιοι θα μπορούσαν να διαπράξουν τέτοιες πράξεις
· τις στρατηγικές των παιδιών για αποφυγή της παραβίασης ή πώς να αναζητούν βοήθεια και στήριξη

ΜΜΕ- Χρήση τεχνολογίας

Τα ΜΜΕ να ενθαρρυνθούν να ενημερώνουν τα παιδιά και τους ενήλικες για τα ΔΠ, να προωθούν τη συμμετοχή των παιδιών, να υιοθετούν προσεγγίσεις θετικού γονικού ρόλου και να υιοθετούν μη βίαιες αξίες στην κοινωνία. Παράλληλα, το κράτος έχει υποχρέωση να παρεμβαίνει για σκοπούς προστασίας των παιδιών από προγράμματα στα ΜΜΕ επιβλαβή στα παιδιά.

Επιπρόσθετα, οι παροχείς υπηρεσιών διαδικτύου να ενθαρρύνονται να παρέχουν ενημέρωση για τους εν δυνάμει κινδύνους και ρίσκα από τη χρήση του διαδικτύου και να συνεργάζονται με τις αρχές στη διερεύνηση αδικημάτων που διαπράττονται από τη χρήση τηλεπικοινωνιακών τεχνολογιών.

Οι παροχείς υπηρεσιών διαδικτύου να κτίσουν συνεργασίες με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς για να αναπτύξουν στοιχειώδη εκπαίδευση των παιδιών στη χρήση του διαδικτύου, να εργάζονται στενά με τους ειδικούς για θέματα παιδικής προστασίας.

Ενημέρωση των γονιών και εκπαιδευτικών για τους κινδύνους της ανεξέλεγκτης χρήσης του διαδικτύου από τα παιδιά, πώς να αναπτύξουν την κριτική σκέψη των παιδιών και πώς να περιορίσουν την πρόσβαση των παιδιών σε περιεχόμενα επιβλαβή για τα παιδιά.

Κατακλείδα

Έχοντας τη χαρά και την τιμή να φιλοξενούμαι από ένα γυναικείο κίνημα, με έντονη πολιτική και κοινωνική δράσης, θεώρησα σημαντικό να κλείσω την παρέμβασή μου παραθέτοντας τα λόγια μιας από τις κορυφαίες γυναικείες πολιτικές προσωπικότητες του 20ου αιώνα, της Eleanor Roosevelt [η οποία, προήδρευσε της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών που, αρχικά, ετοίμασε το προσχέδιο και, στη συνέχεια, ενέκρινε το τελικό κείμενο της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου].

Παρουσιάζοντας στα Ηνωμένα Έθνη, με την ευκαιρία της δέκατης επετείου της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, την έκδοση «In Your Hands» (στα χέρια σας), έναν οδηγό δράσης για την προώθηση των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων στα πλαίσια της κοινότητας, η ένθερμη αυτή προασπίστρια και ακτιβίστρια των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, σημειώνει ότι τα Ανθρώπινα Δικαιώματα αρχίζουν http://www.udhr.org/history/inyour.htm «σε μικρά μέρη, κοντά στο σπιτικό μας – τόσο κοντινά και τόσο μικρά που να μην εμφανίζονται σε κανένα παγκόσμιο χάρτη. Κι όμως, αυτός, είναι ο κόσμος του κάθε ατόμου· η γειτονιά στην οποία ζει, το σχολείο ή το κολέγιο στο οποίο φοιτά, το εργοστάσιο, η φάρμα ή το γραφείο όπου εργάζεται. Τέτοια είναι τα μέρη όπου κάθε άντρας, κάθε γυναίκα και κάθε παιδί αναζητά ισότητα στη δικαιοσύνη, ισότητα στις ευκαιρίες, ισότητα στην αξιοπρέπεια, χωρίς διακρίσεις. Αν τα δικαιώματα αυτά παραμένουν χωρίς νόημα στα συγκεκριμένα μέρη, τότε ελάχιστο νόημα μπορούν να έχουν οπουδήποτε αλλού. Χωρίς τη συντονισμένη δράση των πολιτών, ώστε να υποστηρίξουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα στο σπίτι μας, μάταια θα αναζητούμε οποιαδήποτε πρόοδο στο θέμα αυτό στον ευρύτερο κόσμο». Για να καταλήξει: «Για τούτο πιστεύουμε ότι η μοίρα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων βρίσκεται στα χέρια όλων των πολιτών σε όλες τις κοινότητες». Τα λόγια αυτά της Eleanor Roosevelt δίδουν σαφή κατεύθυνση για τον ουσιαστικό ρόλο και την αποστολή που η καθεμιά κι ο καθένας από μας έχουν να επιτελέσουν στην προώθηση και το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των δικαιωμάτων των παιδιών ιδιαίτερα και, κατ’ επέκταση, να συμβάλουμε στην πάταξη του αποτρόπαιου φαινομένου της σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών μας.