Ομιλία Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού,
κας Λήδας Κουρσουμπά, σε εκδήλωση της Επαρχιακής Εφορείας Προσκόπων Λευκωσίας με την ευκαιρία των Εορτασμών για την Παγκόσμια Ημέρα Δικαιωμάτων του Παιδιού
«Η διασφάλιση των δικαιωμάτων των παιδιών είναι υπόθεση όλων μας»
Πύλη Αμμοχώστου, Λευκωσία
Πέμπτη 17 Νοεμβρίου 2011, 19:00
Θα ήθελα καταρχήν να σας ευχαριστήσω για την ευγενική σας πρόσκληση, να μιλήσω στην σημερινή σας Εκδήλωση. Εκδηλώσεις όπως αυτή, συνιστούν μια εξαιρετική ευκαιρία για την προώθηση της βασικής αποστολής του θεσμού που εκπροσωπώ, δηλαδή της προάσπισης και προαγωγής των δικαιωμάτων του παιδιού.
Ο θεσμός του Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού στην Κύπρο ιδρύθηκε με τον Περί Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού Νόμο του 2007 [Ν. 74(Ι)/2007] που τέθηκε σε ισχύ στις 22 Ιουνίου 2007. Είχα την τιμή και το προνόμιο να διοριστώ από το Υπουργικό Συμβούλιο ως η πρώτη Επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού στις
29 Αυγούστου 2007 και ανέλαβα επίσημα καθήκοντα στις 6 Φεβρουαρίου 2008.
Βασική αποστολή του Επιτρόπου είναι η προάσπιση και προαγωγή των δικαιωμάτων του παιδιού (άρθρο 3). Ο Νόμος παρέχει στον Επίτροπο, για την επίτευξη της αποστολής του, ένα εξαιρετικά διευρυμένο πλαίσιο αρμοδιοτήτων (άρθρο 4). Απαριθμεί, όχι εξαντλητικά, 24 συγκεκριμένες αρμοδιότητες και δραστηριότητες, όπως:
η εκπροσώπηση των παιδιών και των συμφερόντων τους σε όλα τα επίπεδα,
η διαφώτιση και ευαισθητοποίηση της κοινωνίας έτσι ώστε αυτή να κινητοποιηθεί και να διασφαλίσει πρακτικά τα δικαιώματα των παιδιών στην οικογένεια, στο σχολείο, στην κοινότητα και στην κοινωνία γενικά,
ο εντοπισμός και η προώθηση των απόψεων των παιδιών εκεί όπου τα ίδια δεν μπορούν να ακουστούν,
η εποπτεία και ο έλεγχος της υλοποίησηςτων προνοιών της Σύμβασης του ΟΗΕ και της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την άσκηση των δικαιωμάτων του παιδιού,
ο έλεγχος και η παρακολούθηση νομοθεσιών και πρακτικών και η υποβολή προτάσεων με στόχο την εναρμόνιση τους με σχετικές διεθνείς συμβάσεις,
η προώθηση της κύρωσης Συμβάσεων για τα δικαιώματα του παιδιού από τη Δημοκρατία,
η διεξαγωγή εκστρατειών διαφώτισης και αλλαγής νοοτροπίας σχετικά με τη θέση των παιδιών στο κοινωνικό σύνολο,
η υποβολή εκ μέρους οποιουδήποτε παιδιού αίτησης για διορισμό ειδικού αντιπροσώπου σε δικαστικές διαδικασίες που το επηρεάζουν,
η εκπροσώπηση των παιδιών και των συμφερόντων τους σε διαδικασίες που τα επηρεάζουν και, γενικά,
η λήψη οποιασδήποτε ενέργειας την οποία κρίνει ο ίδιος αναγκαία προς εκπλήρωση της αποστολής του.
Ειδικότερα, ο Επίτροπος μπορεί να
· διοργανώνει εκπαιδευτικά, επιμορφωτικά προγράμματα αναφορικά με τα δικαιώματα του παιδιού,
· διεξαγάγει μελέτες για την κατάσταση των παιδιών στην Κύπρο,
· προωθεί τις αναγκαίες νομοθετικές ρυθμίσεις για την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού,
· απευθύνει συστάσεις προς όλους τους αρμόδιους φορείς που ασχολούνται με τα παιδιά και δίνει κατά την κρίση του δημοσιότητα
· συντονίζει την ενιαία εφαρμογή των ρυθμίσεων που αφορούν στην προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού,
· υποβάλλει στις αρμόδιες αρχές, για διερεύνηση, παράπονα για παραβιάσεις των δικαιωμάτων του παιδιού, παρακολουθεί την πορεία της διερεύνησης και αξιολογεί το αποτέλεσμα της,
· συνεργάζεται με αντίστοιχα όργανα και αρχές άλλων κρατών, καθώς και διεθνείς οργανισμούς,
· εκφέρει απόψεις αναφορικά με νομοσχέδια ή προτάσεις νόμων που αφορούν τα παιδιά,
· εξασφαλίζει τις απόψεις των παιδιών και προωθεί την ενημέρωσή τους σχετικά με τα δικαιώματά τους.
Κυρίες και κύριοι,
Παρουσιάζοντας στα Ηνωμένα Έθνη, με την ευκαιρία της δέκατης επετείου της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, την έκδοση «In Your Hands» (στα χέρια σας), έναν οδηγό δράσης για την προώθηση των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων στα πλαίσια της κοινότητας, η Eleanor Roosevelt [η οποία, προήδρευσε της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών που, αρχικά, ετοίμασε το προσχέδιο και, στη συνέχεια, ενέκρινε το τελικό κείμενο της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου] ένθερμη προασπίστρια και ακτιβίστρια των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, σημειώνει ότι τα Ανθρώπινα Δικαιώματα αρχίζουν http://www.udhr.org/history/inyour.htm «σε μικρά μέρη, κοντά στο σπιτικό μας – τόσο κοντινά και τόσο μικρά που να μην εμφανίζονται σε κανένα παγκόσμιο χάρτη. Κι όμως, αυτός, είναι ο κόσμος του κάθε ατόμου· η γειτονιά στην οποία ζει, το σχολείο ή το κολέγιο στο οποίο φοιτά, το εργοστάσιο, η φάρμα ή το γραφείο όπου εργάζεται. Τέτοια είναι τα μέρη όπου κάθε άντρας, κάθε γυναίκα και κάθε παιδί αναζητά ισότητα στη δικαιοσύνη, ισότητα στις ευκαιρίες, ισότητα στην αξιοπρέπεια, χωρίς διακρίσεις. Αν τα δικαιώματα αυτά παραμένουν χωρίς νόημα στα συγκεκριμένα μέρη, τότε ελάχιστο νόημα μπορούν να έχουν οπουδήποτε αλλού. Χωρίς τη συντονισμένη δράση των πολιτών, ώστε να υποστηρίξουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα στο σπίτι μας, μάταια θα αναζητούμε οποιαδήποτε πρόοδο στο θέμα αυτό στον ευρύτερο κόσμο». Για να καταλήξει: «Για τούτο πιστεύουμε ότι η μοίρα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων βρίσκεται στα χέρια όλων των πολιτών σε όλες τις κοινότητες».
Τα λόγια αυτά της Eleanor Roosevelt δίδουν σαφή κατεύθυνση για τον ουσιαστικό ρόλο και την αποστολή που η καθεμιά κι ο καθένας από μας έχουν να επιτελέσουν στην προώθηση και το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ήταν και είναι και δική μου πεποίθηση και θέση ότι η κατοχύρωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν εξαντλείται στο επίπεδο της κύρωσης οποιασδήποτε σχετικής Σύμβασης από τις εθνικές κυβερνήσεις. Η ουσιαστική διασφάλιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων προϋποθέτει την πραγματική εμπέδωσή τους στο επίπεδο της κοινωνίας. Απαιτεί την ενσωμάτωσή τους στις καθημερινές μας πρακτικές, τη νοοτροπία και τον τρόπο σκέψης. Επιβάλλει, τελικά, την καλλιέργεια και ανάπτυξη μιας κουλτούρας σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν είναι δε τυχαίο ότι στο πρώτο Τριετές Σχέδιο Δράσης 2008–2010 του Γραφείου μου έδωσα τον τίτλο «Δικαιώματα του Παιδιού: υπόθεση όλων».
Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, συνιστά το πιο ισχυρό εργαλείο, αλλά, και τον καλύτερο οδηγό δράσης, που διαθέτουμε, προκειμένου να μπορέσουμε να υλοποιήσουμε το όραμα αυτό. Η Σύμβαση, υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στις 20 Νοεμβρίου 1989 και κατέστη μέρος του διεθνούς δικαίου το 1990. Την έχουν κυρώσει όλες οι χώρες μέλη των Ηνωμένων Εθνών, πλην των Η.Π.Α και της Σομαλίας, (η Κύπρος την επικύρωσε το 1991).
Η υιοθέτηση της Σύμβασης αποτελεί, για πολλούς λόγους, το ορόσημο μιας νέας εποχής η οποία έβαλε ουσιαστικά το παιδί στον κοινωνικό χάρτη.
Λόγω της οικουμενικότητάς της, η Σύμβαση, τυγχάνει πλήρους αποδοχής και παρέχει ένα κοινό ηθικό και νομικό πλαίσιο για το ελάχιστο επίπεδο διασφάλισης των δικαιωμάτων του παιδιού. Κάτω από τη Σύμβαση τα δικαιώματα του παιδιού δε συνιστούν πλέον επιλογή αλλά δημιουργούν υποχρεώσεις και ευθύνες που όλοι μας οφείλουμε να προασπίζουμε, να τιμούμε και να σεβόμαστε. Στη Σύμβαση δεν υπάρχει ιεράρχηση των δικαιωμάτων αλλά όλα θεωρούνται σημαντικά και απαραίτητα για την πλήρη ανάπτυξη του παιδιού. Η Σύμβαση θέτει στο επίκεντρο το παιδί και τονίζει, αφενός, ότι όλες οι ενέργειες πρέπει να λαμβάνονται προς το συμφέρον του και, αφετέρου, αναγνωρίζει στο παιδί το δικαίωμα να εκφέρει άποψη και αυτή να λαμβάνεται υπόψη. Η Σύμβαση αναγνωρίζει την ευάλωτη φύση του παιδιού και την κοινωνική ευθύνη για παροχή σ αυτό προστασίας αλλά, παράλληλα, προωθεί την αξία του παιδιού ως πολίτη και συνεταίρου στη λήψη αποφάσεων και, γενικότερα, στην κοινωνική αλλαγή. Υποδεικνύει ότι κάθε παιδί είναι εξίσου σημαντικό. Λαμβάνει υπόψη την πραγματικότητα κάθε παιδιού: ακόμη και του παιδιού που δεν το έχει αγγίξει η κοινωνική και τεχνολογική πρόοδος, του ευάλωτου παιδιού και του παιδιού στο περιθώριο. Τέλος, η Σύμβαση αναγνωρίζει την κρατική υποχρέωση για την πλήρη εφαρμογή των δικαιωμάτων του παιδιού. Δεσμεύει το Κράτος να υιοθετήσει όλα τα απαραίτητα μέτρα για την προώθηση και προάσπιση των δικαιωμάτων του παιδιού, τα οποία επιβάλλεται να είναι στο κέντρο της εθνικής πολιτικής διάταξης.
Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, είναι η πρώτη νομικά δεσμευτική διεθνής Πράξη η οποία ενσωματώνει το πλήρες εύρος των ανθρώπινων δικαιωμάτων – πολιτικών, πολιτιστικών, οικονομικών και κοινωνικών – σε ένα και μοναδικό κείμενο και θεμελιώνεται σε μια νέα και ριζοσπαστική θεώρηση του παιδιού. Παραδοσιακά, το παιδί προσεγγιζόταν, αποκλειστικά και μόνο, μέσα από τη βιολογική και πνευματική του ανωριμότητα. Θεωρείτο ως εν δυνάμει ενήλικας και αντικείμενο ιδιοκτησίας και παράλληλα σχεδόν αποκλειστικά, υποκείμενο προστασίας των γονιών του. Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, θεωρεί ότι το παιδί, από τη στιγμή της γέννησής του, είναι ολοκληρωμένη ανθρώπινη ύπαρξη δηλαδή, μοναδική, ανεπανάληπτη και ξεχωριστή προσωπικότητα με εγγενή αξιοπρέπεια και δικαιώματα. Επομένως, τα δικαιώματα των παιδιών δεν είναι το αποτέλεσμα φιλανθρωπίας ή μεγαλοψυχίας ή ο καρπός της αγάπης μας για αυτά. Αντίθετα, όπως και τα δικαιώματα των ενηλίκων, αποτελούν αναπόσπαστο και αναπαλλοτρίωτο συστατικό της ανθρώπινής τους φύσης.
Η Σύμβαση στα 54 της άρθρα, καθώς και σε δύο μεταγενέστερα προαιρετικά Πρωτόκολλα, ασχολείται με ένα ευρύτατο φάσμα τομέων που αγγίζουν κάθε έκφανση της ζωής των παιδιών φιλοδοξώντας, «να προωθήσει και να προστατέψει τα δικαιώματα του παιδιού σε κάθε λεωφόρο της ζωής» (“Optional Protocols” 2000, Προοίμιο).
Συνοπτικά, τα δικαιώματα των παιδιών, όπως αυτά κατοχυρώνονται από τη Σύμβαση, καλύπτουν σε τρεις διαφορετικές κατηγορίες: Τα δικαιώματα Προστασίας, τα δικαιώματα Πρόνοιας και Παροχών και τα δικαιώματα Συμμετοχής (στα αγγλικά αναφέρονται ως τα τρία P: Protection, Provisions, Participation).
Τα δικαιώματα Προστασίας, μεταξύ άλλων, διασφαλίζουν την προστασία του παιδιού έναντι οποιασδήποτε μορφής διάκριση, εκμετάλλευση, σωματική ή άλλης μορφής κακοποίηση, αδικία ακόμη και προστασία από τη χρήση ουσιών ή από τις όποιες επιπτώσεις πολεμικών συρράξεων.
Τα δικαιώματα Πρόνοιας και Παροχών καλύπτουν, μεταξύ άλλων, το δικαίωμα του παιδιού στην υγεία και την πρόσβασή του σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, το δικαίωμά του στην εκπαίδευση, στην ψυχαγωγία, στον πολιτισμός, στον ελεύθερο χρόνο, σε ένα επαρκές βιοτικό επίπεδο, κτλ.
Τέλος, τα δικαιώματα Συμμετοχής αφορούν στα δικαιώματα του παιδιού να απολαμβάνει, προοδευτικά και σε συνάρτηση με τη βιολογική και πνευματική του ωρίμανση και ανάπτυξη, ένα φάσμα πολιτικών και κοινωνικών ελευθερίων με τις οποίες εξασφαλίζεται η συμμετοχή του στην ίδια του τη ζωή και στις κοινωνικές δομές που τα περιλαμβάνουν.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι, τα δικαιώματα του παιδιού, όπως αυτά περιλαμβάνονται στη Σύμβαση, παρουσιάζουν μια συνεκτική αλληλεξάρτηση. Αυτό σημαίνει ότι οποιαδήποτε αποσπασματική ή μερική εφαρμογή των δικαιωμάτων του παιδιού δεν είναι συμβατή με το πνεύμα του κειμένου της Σύμβασης.
Η Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού, το όργανο των Ηνωμένων Εθνών που είναι επιφορτισμένο με την παρακολούθηση της εφαρμογής της Σύμβασης σε κάθε κράτος μέλος, θέλοντας, ακριβώς, να υπογραμμίσει τον ενοποιητικό χαρακτήρα που διέπει τη Σύμβαση έχει καθορίσει 4 γενικές αρχές (που αντλούνται από τις πρόνοιες των Άρθρων 2, 3, 6 και 12) που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ως καθοδηγητικές για την εφαρμογή όλων των υπολοίπων Άρθρων της Σύμβασης ξεχωριστά. Τούτες είναι:
· Η Αρχή της Μη – Διάκρισης: Σύμφωνα με την αρχή αυτή, τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν την υποχρέωσή τους να εξασφαλίζουν ότι όλα τα παιδιά που βρίσκονται στην επικράτειά τους θα έχουν τη δυνατότητα να απολαύσουν τα δικαιώματά τους όπως αυτά κατοχυρώνονται στο κείμενο της Σύμβασης.
· Η Αρχή της Διασφάλισης του Συμφέροντος του Παιδιού: Σύμφωνα με την αρχή αυτή, κάθε ενέργεια που λαμβάνεται με σημείο αναφοράς το παιδί (ή κάποια ομάδα παιδιών) θα πρέπει να λαμβάνει πρώτα και πάνω από όλα υπόψη το συμφέρον του ίδιου του παιδιού (ή της ομάδας των παιδιών).
· Η Αρχή του Δικαιώματος στη Ζωή, στην Επιβίωση και στην Ανάπτυξη: Το δικαίωμα του παιδιού στη ζωή και την ανάπτυξη είναι ένα από τα θεμελιώδη δικαιώματά του. Τα Συμβαλλόμενα κράτη έχουν την υποχρέωση να λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα μέτρα προκειμένου να διασφαλίζουν το εγγενές δικαίωμα του παιδιού στη ζωή.
· Η Αρχή της Συμμετοχής: Με βάση την αρχή αυτή, κάθε παιδί έχει δικαίωμα να λαμβάνει πληροφόρηση σχετικά με ότι το αφορά αλλά και να του παρέχονται όλες εκείνες οι ευκαιρίες που θα του επιτρέψουν να διαμορφώσει τις δικές του απόψεις σε σχέση με τα θέματα αυτά. Το παιδί θα πρέπει να έχει την ευκαιρία όχι μόνο να εκφέρει ελεύθερα τις απόψεις του αλλά αυτές να ακούγονται και να λαμβάνονται υπόψη, ανάλογα με την ηλικία και το βαθμό της ωριμότητάς του, στα πλαίσια των διαδικασιών λήψεως αποφάσεων.
Τα δικαιώματα των παιδιών, όπως αυτά κατοχυρώνονται από τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, δημιουργούν νομικές και δεσμευτικές υποχρεώσεις για τα Συμβαλλόμενα Κράτη και κατ’ επέκταση για το σύνολο των θεσμών που λειτουργούν στο εσωτερικό τους όπως και για κάθε πολίτη τους ξεχωριστά. Η Σύμβαση, αναγνωρίζει και, ταυτόχρονα, δεσμεύει, τα Συμβαλλόμενα Κράτη να σέβονται και παράλληλα να προασπίζονται τα δικαιώματα των παιδιών εγκαθιδρύοντας, για πρώτη φορά με διεθνή νόμο, την απευθείας σχέση μεταξύ του παιδιού και του κράτους.
Τα Συμβαλλόμενα Κράτη «υποχρεούνται να παίρνουν όλα τα νομοθετικά, διοικητικά και άλλα μέτρα που είναι αναγκαία για την εφαρμογή των αναγνωρισμένων στην παρούσα Σύμβαση δικαιωμάτων» (Άρθρο 4). Όπως σημειώνει η Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού, στο Γενικό Σχόλιο Αρ. 5, με θέμα τα Γενικά Μέτρα για την Εφαρμογή της Σύμβασης, όταν ένα κράτος κυρώσει τη Σύμβαση αναλαμβάνει υποχρεώσεις στα πλαίσια του διεθνούς δικαίου να την εφαρμόσει. Σύμφωνα με την Επιτροπή, εφαρμογή της Σύμβασης συνιστά τη διαδικασία κατά την οποία τα Συμβαλλόμενα Κράτη λαμβάνουν κάθε δράση προκειμένου να διασφαλίσουν την υλοποίηση όλων των προνοιών της Σύμβασης για όλα τα παιδιά που βρίσκονται στην επικράτειά τους. Ενώ η υποχρέωση εφαρμογής της Σύμβασης αναλαμβάνεται από το Κράτος, η διασφάλιση των δικαιωμάτων των παιδιών προϋποθέτει παράλληλα και ταυτόχρονα την εμπλοκή όλων των τομέων της κοινωνίας και, φυσικά, των ίδιων των παιδιών.
Και σε σχέση με αυτό θέλω να τονίσω τον ουσιαστικό ρόλο που έχουν, ως φορείς της κοινωνίας, να διαδραματίσουν στη διασφάλιση των δικαιωμάτων των παιδιών, η οικογένεια, το σχολείο και τα Μ.Μ.Ε.
Η Σύμβαση, αναθέτει ουσιαστικό και κεντρικό ρόλο, για τη διασφάλιση και την προώθηση των δικαιωμάτων του παιδιού, στην οικογένεια. Όπως υπογραμμίζεται στο Προοίμιό της «……. η οικογένεια, ως η θεμελιώδης μονάδα της κοινωνίας και το φυσικό περιβάλλον για την ανάπτυξη και την ευημερία όλων των μελών της, και ιδιαίτερα των παιδιών, πρέπει να έχει την προστασία και την υποστήριξη που χρειάζεται για να μπορέσει να διαδραματίσει πληρέστερα το ρόλο της στην κοινότητα» «…….. το παιδί, για την αρμονική ανάπτυξη της προσωπικότητας του, πρέπει να μεγαλώνει μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον, σ' ένα κλίμα ευτυχίας, αγάπης και κατανόησης». Θέλω να επισημάνω ότι, για τους σκοπούς της Σύμβασης, «οικογένεια και οικογενειακό περιβάλλον», περιλαμβάνουν διαφορετικές μορφές οικογενειακών δομών: πυρηνικές και εκτεταμένες οικογένειες, μονογονικές οικογένειες, ανάδοχες οικογένειες κτλ.
Είναι γενικότερη πεποίθηση ότι, προκειμένου τα παιδιά να αναπτύξουν μια ολοκληρωμένη και αυτόνομη προσωπικότητα, πάνω απ’ όλα χρειάζονται ένα ασφαλές, σταθερό και υγιές οικογενειακό περιβάλλον. Χρειάζονται ένα οικογενειακό περιβάλλον απαλλαγμένο από κάθε μορφή βίας και κακοποίησης που να τους επιτρέπει να νιώθουν ασφαλή και το οποίο να είναι σε θέση να τους εξασφαλίζει τα απαραίτητα για την πλήρη και ομαλή ανάπτυξή τους. Ένα τέτοιο οικογενειακό περιβάλλον είναι δυνατόν να λειτουργήσει ως το καλύτερο καταφύγιο για τα παιδιά που, πολλές φορές, βρίσκονται αντιμέτωπα με ένα λιγότερο ή περισσότερο απειλητικό κοινωνικό περιβάλλον – είτε στο χώρο του σχολείου είτε στο χώρο της γειτονιάς ή της ευρύτερης κοινότητας στην οποία ζουν.
Στο εσωτερικό της οικογένειας είναι που αρχίζουν τα πολιτικά, τα πολιτισμικά και τα κοινωνικά δικαιώματα του παιδιού. Η οικογένεια έχει ένα ουσιαστικό ρόλο να διαδραματίσει σε ότι αφορά στο δικαίωμα του παιδιού να εγγραφεί με ένα όνομα, να έχει μια εθνικότητα, να γνωρίζει, όσο είναι δυνατόν, τις οικογενειακές του καταβολές και να διατηρήσει την ταυτότητά του (Άρθρα 7 και 8). Ουσιαστικός είναι, ακόμη, ο ρόλος που έχει να διαδραματίσει η οικογένεια στα πλαίσια της κοινωνικοποίησης του παιδιού και της μετάδοσης σε αυτό αρχών και αξιών όπως είναι η ελευθερία διαμόρφωσης και διατύπωσης απόψεων, το δικαίωμα του ιδιωτικού χώρου, το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθε. Παράλληλα, το οικογενειακό περιβάλλον είναι υπεύθυνο για ένα σημαντικό μέρος της διαπαιδαγώγησης του παιδιού στο σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων και αξιών, της δικής του πολιτιστικής ταυτότητας και κληρονομιάς αλλά και των άλλων πολιτισμών.
Σε αντίθεση με το παραδοσιακό οικογενειακό μοντέλο, το οποίο θέλει το παιδί απόλυτα εξαρτημένο από τους γονείς, παθητικό αποδέχτη της φροντίδας και της θέλησής τους, η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού διαγράφει το περίγραμμα ενός οικογενειακού περιβάλλοντος στα πλαίσια του οποίου, παρέχονται στο παιδί οι κατάλληλες και απαραίτητες ευκαιρίες για να διαμορφώνει απόψεις, να τις εκφράζει και να έχει ουσιαστική συμμετοχή – στο βαθμό πάντα που η βιολογική και πνευματική του ανάπτυξη και ωριμότητα το επιτρέπουν – στη διαμόρφωση όλων των αποφάσεων και επιλογών που το αφορούν.
Έρχομαι τώρα στο θέμα της εκπαίδευσης και δη στο εκπαιδευτικό σύστημα. Σύμφωνα με τη Σύμβαση (Άρθρο 29), ανάμεσα στους βασικούς στόχους της εκπαίδευσης που παρέχεται στα παιδιά θα πρέπει να είναι τόσο η ανάπτυξη του σεβασμού για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες και τις αρχές που καθιερώνονται με το Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών όσο και η προετοιμασία τους για μια υπεύθυνη ζωή σε μια ελεύθερη κοινωνία μέσα σε πνεύμα κατανόησης, ειρήνης, ανοχής, ισότητας των φύλων και φιλίας ανάμεσα σε όλους τους λαούς και τις εθνικιστικές, εθνικές και θρησκευτικές ομάδες και στα πρόσωπα αυτόχθονης καταγωγής.
Η εκπαίδευση στα Ανθρώπινα Δικαιώματα θα πρέπει να είναι αναπόσπαστο κομμάτι του δικαιώματος στην Εκπαίδευση. Όπως υπογραμμίζει η Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού στο Γενικό Σχόλιο. Αρ. 1 The Aims of Education :.17/04/2001.CRC/GC/2001/1.(General Comments): http://www2.ohchr.org/english/bodies/crc/comments.htm «κάθε παιδί έχει δικαίωμα σε μια εκπαίδευση η οποία να είναι σχεδιασμένη κατά τέτοιον τρόπο ώστε, να του παρέχει δεξιότητες ζωής, να ενισχύει την ικανότητά του να απολαμβάνει το πλήρες εύρος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να προωθεί μια κουλτούρα εμποτισμένη με τις σχετικές με τα ανθρώπινα δικαιώματα αξίες». Σύμφωνα πάντα με την Επιτροπή, η προώθηση της δυνατότητας των παιδιών να απολαύσουν πλήρως τα δικαιώματά τους, θα πρέπει να ενισχύεται από αξίες ενσωματωμένες στις εκπαιδευτικές διαδικασίες.
Η Εκπαίδευση στα Ανθρώπινα Δικαιώματα δεν είναι απλά θέμα περιεχομένου όπως αυτό καταγράφεται στο αναλυτικό πρόγραμμα. Αντίθετα, σχετίζεται ευρύτερα με το σύνολο των εκπαιδευτικών διαδικασιών που εξελίσσονται στο σχολικό περιβάλλον. Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Πρόγραμμα για την Εκπαίδευση στα Ανθρώπινα Δικαιώματα, το οποίο αναπτύσσει από το 2005 ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, η Εκπαίδευση στα Ανθρώπινα Δικαιώματα θα πρέπει να γίνεται κατανοητή ως μια διαδικασία η οποία περιλαμβάνει Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights: http://www2.ohchr.org/english/issues/education/training/programme.htm
Την προώθηση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων μέσα από την εκπαίδευση. Θα διασφαλίζει, δηλαδή, ότι όλοι οι συντελεστές και οι διαδικασίες της μάθησης, περιλαμβανομένου των αναλυτικών προγραμμάτων, των υλικών και μέσω διδασκαλίας, των μεθόδων και των πρακτικών συμβάλλουν στην εκμάθηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στην Εκπαίδευση. Τη διασφάλιση δηλαδή του σεβασμού και της προώθησης, σε πρακτικό επίπεδο, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όλων των συντελεστών στο εσωτερικό του εκπαιδευτικού συστήματος.
Τα Μ.Μ.Ε., μπορούν και οφείλουν να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο στην προώθηση, τη διάδοση και την προάσπιση των δικαιωμάτων του παιδιού.
Η Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού CRC Recommendations, The child and the media, 1996, http://www.unhchr.ch/html/menu2/6/crc/doc/days/media.pdf, θεωρεί ότι τα Μ.Μ.Ε. είναι σημαντικά στις προσπάθειες που γίνονται ώστε να γίνουν πραγματικότητα οι αρχές και οι αξίες της Σύμβασης. Τα Μ.Μ.Ε. σε πολλές χώρες έχουν ουσιαστική συνεισφορά σε ότι αφορά στην ενημέρωση αναφορικά με τη Σύμβαση και το περιεχόμενό της ενώ θα μπορούσαν να διαδραματίσουν βασικό ρόλο στον έλεγχο της πραγματικής εφαρμογής των δικαιωμάτων του παιδιού. Έχω επανειλημμένα αναφερθεί στον ουσιαστικό ρόλο που τα Κυπριακά Μ.Μ.Ε. διαδραματίζουν στην προσπάθεια μου για οικοδόμηση και εμπέδωση μιας κουλτούρας σεβασμού των δικαιωμάτων του παιδιού στην Κύπρο. Οι Κύπριοι δημοσιογράφοι, διαχρονικά, καλύπτουν (και πολλές φορές αυτοί φέρνουν στην επιφάνεια) θέματα παραβίασης δικαιωμάτων των παιδιών καθώς και τις δράσεις της Επιτρόπου. Σε πρόσφατο απολογισμό που έκανα, αναφορικά με τα 3 χρόνια λειτουργίας του θεσμού, έχω επισημάνει ότι, ο θεσμός βρήκε πολύ ικανοποιητική ανταπόκριση από τα Μ.Μ.Ε. Υπάρχει ένα μόνιμο ενδιαφέρον για θέματα που αφορούν στο θεσμό και το παιδί γενικότερα, και, παράλληλα, επιδεικνύεται η πρέπουσα ευαισθησία στην κάλυψη των σχετικών θεμάτων. Συχνά τα ΜΜΕ φέρνουν στην επιφάνεια περιπτώσεις παραβίασης δικαιωμάτων των παιδιών και, επομένως, καθίστανται πηγή πληροφόρησης για το θεσμό. Παράλληλα, δίνοντας κάλυψη και προβολή στις θέσεις, δράσεις και δημόσιες παρεμβάσεις της Επιτρόπου, από τη μια λειτουργούν ως μοχλός πίεσης προς τους φορείς της Εξουσίας για τη λήψη μέτρων και, από την άλλη, και εξίσου σημαντικά, συμβάλλουν στη διαφώτιση και ευαισθητοποίηση της κοινωνίας, που είναι αναγκαία προϋπόθεση, για να επιτύχουμε το ζητούμενο: την ουσιαστική απόλαυση από κάθε παιδί που ζει στην Κύπρο των δικαιωμάτων του.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι, μέσα από τις εκπομπές τους τα Μ.Μ.Ε. προβάλλουν μια «εικόνα» του παιδιού. Αντανακλούν και επηρεάζουν αντιλήψεις για το ποια είναι τα παιδιά και πώς αυτά συμπεριφέρονται. Αυτή η εικόνα είναι δυνατόν είτε να εκπέμπει μια θετική εκτίμηση για τα παιδιά είτε να εδραιώνει προκαταλήψεις και στερεότυπα που, ενδεχομένως, να έχουν αρνητική επιρροή στις αντιλήψεις και στάσεις της ευρύτερης κοινωνίας, αλλά και των όσων αρμοδίως έχουν την ευθύνη λήψης πολιτικών αποφάσεων.
Τα Μ.Μ.Ε. έχουν υποχρέωση να μπορούν να παράγουν και να μεταδίδουν προγράμματα, σχεδιασμένα κατά τρόπο που να τα καθιστά, φιλικά στα παιδιά διαφορετικών ηλικιακών ομάδων και μέσα από τα οποία, τα παιδιά θα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες ουσιαστικές για τη διαμόρφωση των δικών τους θέσεων και απόψεων, τόσο σε θέματα που τα αφορούν όσο και σε θέματα ευρύτερου ενδιαφέροντος. Ουσιαστικός και εξίσου σημαντικός είναι, τέλος, ο ρόλος των Μ.Μ.Ε. στη συλλογή και διάδοση των απόψεων των ίδιων παιδιών. Για τούτο όμως, χρειαζόμαστε ειδικά εκπαιδευμένους δημοσιογράφους με ευαισθησίες στην καθημερινότητα των παιδιών και τις ξεχωριστές τους ανάγκες.
Οπωσδήποτε, κάθε αναφορά όπως η πιο πάνω, εντός ενός τόσο περιορισμένου χρονικού διαστήματος και στα πλαίσια μιας τέτοιας εκδήλωσης όπως είναι η σημερινή, στον ρόλο και την ευθύνη, που έχουν η οικογένεια, το σχολείο και τα Μ.Μ.Ε., τόσο σε ένα γενικότερο θεσμικό επίπεδο, όσο και στο πιο συγκεκριμένο επίπεδο της καθημερινότητάς τους, μέσα από τις δραστηριότητες και δράσεις καθενός και καθεμιάς που εμπλέκονται στη λειτουργία τους, δεν μπορεί παρά να είναι μερική και μάλλον αποσπασματική.
Όπως, αποσπασματική και μερική δεν μπορεί παρά να είναι και κάθε αναφορά στους θεσμικούς παράγοντες και κοινωνικούς δρώντες που εμπλέκονται και διαδραματίζουν ρόλο σημαντικό και ουσιαστικό στη διασφάλιση των δικαιωμάτων του παιδιού.
Ωστόσο, θα ήταν μεγάλη παράλειψή μου να μην αναφερθώ, στην παρούσα συγκυρία, έστω, κλείνοντας και πολύ συνοπτικά, στον ρόλο που έχει να διαδραματίσει η Κοινωνία των Πολιτών, σημαντικό κομμάτι της οποίας είναι ο Προσκοπισμός, προς αυτή την κατεύθυνση.
Οργανώσεις οι οποίες, όπως ο προσκοπισμός, με ειδικότερο ή και γενικότερο ενδιαφέρον για τα παιδιά και τα δικαιώματά τους, μπορούν να δράσουν σε πολλαπλά επίπεδα αναλαμβάνοντας ποικιλόμορφες δράσεις και πρωτοβουλίες προς την κατεύθυνση διασφάλισης των δικαιωμάτων του παιδιού. Καταρχήν μέσα από την ενδυνάμωση των ίδιων των παιδιών που συμμετέχουν στο Προσκοπικό Κίνημα, διαμορφώνοντας ένα πλαίσιο δράσης εντός του Προσκοπισμού, πλήρως εναρμονισμένο με τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού όπως επίσης, μέσα από εκδηλώσεις, όπως η αποψινή, αλλά και άλλες συντονισμένες προσπάθειες με στόχο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των αξιωματούχων του προσκοπισμού, των γονιών των παιδιών που μετέχουν σε αυτό αλλά και της ευρύτερης κοινωνίας γενικότερα.
Γι’ αυτό, ακριβώς, το λόγο θέλω, να σας συγχαρώ για την πρωτοβουλία σας να οργανώσετε τη σημερινή εκδήλωση, και, ταυτόχρονα να σας ενθαρρύνω να συνεχίσετε και στο μέλλον να επιδεικνύετε ίδιο ενδιαφέρον για ανάληψη δράσεων με επίκεντρο το παιδί και τα δικαιώματά του.
Κλείνοντας, θα ‘θελα να σας προσκαλέσω με τη σειρά μου, στις εκδηλώσεις που οργανώνει η Επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού με την ευκαιρία της 22ης επετείου από την υιοθέτηση της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού.
Η πρώτη εκδήλωση θα έχει τη μορφή Street Event και θα γίνει το ερχόμενο Σάββατο, 19 Νοεμβρίου από τις 11:30 μέχρι τις 14:30 στη Λεωφόρο Μακαρίου στη Λευκωσία στο χώρο μπροστά από το Συνεργατικό Ταμιευτήριο Δασκάλων.
Την Κυριακή 20 Νοεμβρίου, στις 19:30, στο Κινηματοθέατρο Παλλάς θα πραγματοποιηθεί η ετήσια Πανηγυρική Εκδήλωση στην οποία αναμένεται να συμμετέχει και να μιλήσει και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, και οι πρωταγωνιστές θα είναι παιδιά.
ΟΜΙΛΙΑ ΕΠΙΤΡΟΠΟΥ.doc
Πίσω στην προηγούμενη σελίδα