Είναι με ιδιαίτερη ικανοποίηση που αποδέχτηκα την πρόσκληση της Πολιτιστικής Επιτροπής της ΠΟΕΔ Λεμεσού και του Συνδέσμου Ανάπτυξης Δεξιοτήτων Ζωής να κηρύξω την έναρξη του σημερινού συνεδρίου με θέμα «Δημιουργούμε ένα πιο δημοκρατικό και ανθρώπινο σχολείο. Αποτρέπουμε τον κοινωνικό αποκλεισμό».

Ο κοινωνικός αποκλεισμός ταλαιπωρεί σήμερα, χωρίς φυσικά να είναι σημερινό φαινόμενο, τις πλείστες αν όχι όλες τις κοινωνίες του κόσμου.

Πρόκειται για ένα κοινωνικό φαινόμενο, κι αυτό είμαι βέβαιη είναι κάτι το οποίο θα αναπτύξετε σε έκταση στη συνέχεια, με περισσότερο εύρος από τη φτώχια και την οικονομική ανέχεια. Αφορά την αδυναμία/ παρεμπόδιση ατόμων και κοινωνικών ομάδων να ενταχθούν λειτουργικά στο κοινωνικό γίγνεσθαι.

Αποτυπώνει την περιθωριοποίηση και τη μερική ή ολική αποξένωση αυτών των ατόμων και κοινωνικών ομάδων, από δημόσια και κοινωνικά αγαθά, τόσο συμβολικά όσο και υλικά (εκπαίδευση, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, κοινωνική ασφάλιση, η συμμετοχή στο πολιτικό και πολιτιστικό γίγνεσθαι).

Σήμερα, γίνεται ολοένα και πιο ξεκάθαρα αντιληπτό ότι ο κοινωνικός αποκλεισμός σχετίζεται λιγότερο με τη μειονεξία και την παθογένεια ατόμων και κοινωνικών ομάδων και περισσότερο με κοινωνικά δομημένα μειονεκτήματα. Η κοινωνική περιθωριοποίηση σημαίνει, σε πολύ μεγάλο βαθμό, την αδυναμία ενός ατόμου ή μιας ομάδας ατόμων να λειτουργήσουν αποτελεσματικά με βάση δεδομένες νόρμες που διέπουν την κοινωνία τους. Νόρμες τις οποίες, για διάφορους λόγους, πρωτίστως κοινωνικούς, δεν έχουν αναπτύξει.

Μέσα από την προοπτική αυτή αναδεικνύεται η ευθύνη της συντεταγμένης Πολιτείας σε ότι αφορά, αφενός, στην ανάπτυξη πολιτικών επανένταξης και επαναδραστηριοποίησης των κοινωνικά αποκλεισμένων και, αφετέρου, στην προώθηση δράσεων με στόχο να μην υπάρξει κανένα κοινωνικά αποκλεισμένο άτομο στο μέλλον.

Το δημόσιο σχολείο μπορεί να αποτελέσει ένα από τα πλέον αποτελεσματικά εργαλεία και μέσα που έχει στη διάθεσή της η Πολιτεία για να ανταποκριθεί σε αυτή της την ευθύνη και ειδικότερα σε ότι αφορά στην πρόληψη. Βασική προϋπόθεση είναι το σχολείο να λειτουργεί με σεβασμό στα δικαιώματα των παιδιών και να προωθεί τις αρχές και τις αξίες πάνω στις οποίες αυτά βασίζονται. Να είναι ένα σχολείο για όλες και όλους, ανοιχτό στη διαφορετικότητα. Ένα σχολείο όπου η ετερότητα, σε κάθε της μορφή κι έκφραση, γίνεται αντιληπτή ως πηγή πλούτου κι όχι ως έλλειμμα και μειονεξία. Χρειάζεται « ένα σχολείο για παιδιά με δικαιώματα», όπως το αποκαλεί ο Thomas Hammarberg, Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης και διεθνής φυσιογνωμία στο χώρο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο οποίος ήταν ένας από τους συντάκτες της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού.

Το σχολείο για παιδιά με δικαιώματα είναι πάνω απ' όλα ένα δημοκρατικό σχολείο οικοδομημένο στο διάλογο και τη συνδιαλλαγή. Συγκροτεί ένα παιδαγωγικό πλαίσιο το οποίο ενδυναμώνει και ενισχύει την αυτο-εκτίμηση των παιδιών καθιστώντας τα ικανά να διαμορφώνουν ενεργητικά τη γνώμη τους και ελεύθερα να την εκφράζουν. Ένα παιδαγωγικό πλαίσιο όπου η άποψη των παιδιών πάντοτε λαμβάνεται υπόψη, σε συνάρτηση με την ηλικία και την ωριμότητά τους, σύμφωνα με το άρθρο 12 της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Πρόκειται για ένα σχολείο όπου τα παιδιά λειτουργούν όχι ως παθητικοί αποδέχτες της γνώσης αλλά ως ενεργητικοί συνδιαμορφωτές της. Πάνω από όλα είναι ένα στο σχολείο το οποίο δίνει τη δυνατότητα στο κάθε παιδί να απολαύσει μια εκπαίδευση "η οποία να είναι σχεδιασμένη κατά τέτοιον τρόπο ώστε, να του παρέχει δεξιότητες ζωής, να ενισχύει την ικανότητά του να απολαμβάνει το πλήρες εύρος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να προωθεί μια κουλτούρα εμποτισμένη με τις σχετικές με τα ανθρώπινα δικαιώματα αξίες" (Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, Γενικό Σχόλιο Υπ' Αριθμό 1, Οι στόχοι της Εκπαίδευσης)

Κυρίες και κύριοι,

Η οικοδόμηση ενός καλύτερου, περισσότερο παιδοκεντρικού και δημοκρατικού σχολείου, ενός σχολείου για παιδιά με δικαιώματα θα πρέπει να αποτελεί τη σταθερή πυξίδα κάθε εκπαιδευτικής πολιτικής και δράσης. Ένα σχολείο που αγκαλιάζει όλα τα παιδιά με την ίδια αγάπη και το οποίο ταυτόχρονα προσαρμόζεται στις διαφορετικές ανάγκες κάθε παιδιού ξεχωριστά.
Γιατί μόνο στα πλαίσια ενός τέτοιου σχολείου είναι δυνατό το σύνολο των μαθητών να λάβουν τα εφόδια εκείνα που θα τους επιτρέψουν την πλήρη και λειτουργική ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία.

Το όραμα της εν εξελίξει Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης (τουλάχιστον) όπως αυτό περιγράφεται από τον Υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού, στο ενημερωτικό δελτίο του Υπουργείου, Παιδεία και Πολιτισμός (Νοέμβριος 2008), για τη δημιουργία ενός νέου σχολείου που "θα δώσει όλα τα εφόδια προς τους νέους μας για να πραγματοποιήσουν τις φιλοδοξίες και τα ταλέντα τους στην Κύπρο" κι όπου "οι νέοι θα αποκτούν την κρίση, τις γνώσεις και την κατανόηση του κόσμου που χρειάζονται για να πραγματοποιήσουν τα προσωπικά τους όνειρα με τον πιο εποικοδομητικό για όλους τρόπο αποφεύγοντας τα λάθη των γενεών που φεύγουν", είναι απόλυτα εναρμονισμένο με το στόχο για ένα σχολείο για παιδιά με δικαιώματα. Εύχομαι και προσδοκώ ότι η υλοποίηση θα ανταποκριθεί στο όραμα.

Με τις σκέψεις αυτές κηρύσσω την έναρξη του σημερινού συνεδρίου και εύχομαι κάθε επιτυχία στις εργασίες σας.