Αναφορικά με το πιο πάνω θέμα, το 2017 δημοσιοποιήθηκε Θέση του Γραφείου μου, η οποία διαβιβάστηκε στον Υπουργό Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας (ΥΠΠΑΝ), τον Υπουργό Υγείας και το Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, με κοινοποίηση στον Πρόεδρο και τα Μέλη της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Παιδείας, στην Πρόεδρο και τα Μέλη της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Ίσων Ευκαιριών Ανδρών και Γυναικών (Σημειώνεται ότι, η εν λόγω Κοινοβουλευτική Επιτροπή θα συζητούσε επί των θεμάτων και εισηγήσεων που αναφέρονται στη Θέση σε συνεδρίαση στις 23/10/2017, η οποία όμως αναβλήθηκε.) , στον Πρόεδρο και τα Μέλη της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Υγείας, καθώς, επίσης, και σε αριθμό ενδιαφερομένων φορέων και ΜΚΟ και στον έντυπο τύπο.

Για την κατάρτιση της Θέσης προηγήθηκε:

· Διαβούλευση (Διαβούλευση της Ομάδας Εφήβων Συμβούλων της Επιτρόπου με τον Υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού με θέμα τη Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση 3/4/2015, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα της Επιτρόπου www.childcom.org.cy στο σύνδεσμο Ομάδα Εφήβων Συμβούλων / Διαβουλεύσεις). της Ομάδας Εφήβων Συμβούλων μαζί μου και με τον ΥΠΠΑΝ, στην οποία τα παιδιά επεσήμαναν την ελλιπή πληροφόρηση τους, η οποία τα αφήνει εκτεθειμένα σε κινδύνους συμπεριλαμβανομένων και αυτών της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης. (Οι απόψεις των παιδιών από την εν λόγω διαβούλευση κατατέθηκαν και με Υπόμνημα κατά τη συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Υγείας στις 2/7/2015. Το Υπόμνημα βρίσκεται αναρτημένο στην ιστοσελίδα του Γραφείου μου.)

· Μελέτη της έρευνας (Diakidou, A., & Fantis, K., Karagianni E. (2014) Strengthening national policies to stop violence against children: a Council of Europe project involving pilot initiatives in Cyprus. University of Cyprus). του Πανεπιστημίου Κύπρου, η οποία κατέδειξε ότι το ποσοστό των παιδιών-θυμάτων σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης στην Κύπρο πλησιάζει το 1 στα 4, ποσοστό υψηλότερο συγκριτικά με αυτό που επικρατεί στην υπόλοιπη Ευρώπη.

· Ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης στην Κύπρο η οποία διεξήχθη στο πλαίσιο του προγράμματος “I’M SET” (Implementing Mandatory Sexuality Education for Teens (Situation Analysis) διαθέσιμο στην ιστοσελίδα της Επιτρόπου www.childcom.org.cy στο σύνδεσμο I’M SET. στο οποίο το Γραφείο μου συμμετείχε ως εταίρος και η οποία κατέδειξε μια ιδιαίτερα ανησυχητική κατάσταση σε θέματα που αφορούν τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία των νέων.

Στην εν λόγω Θέση αναλύθηκε η αναγκαιότητα ενσωμάτωσης της Περιεκτικής Σεξουαλικής Διαπαιδαγώγησης (ΠΣΔ) στο εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου, η νομική υποχρέωση του κράτους να την παρέχει στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού συστήματος, αλλά και η εξαγγελθείσα πολιτική του ΥΠΠΑΝ για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. Καταγράφω παρακάτω τα κύρια σημεία της Θέσης:

· Η ΠΣΔ συνιστά κατοχυρωμένο δικαίωμα των παιδιών, το οποίο απορρέει από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, και άλλες δεσμευτικές για την Κυπριακή Δημοκρατία Συμβάσεις και/ή νομοθεσία (Τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Προστασία των Παιδιών ενάντια στη Σεξουαλική Κακοποίηση και Σεξουαλική Εκμετάλλευση (Σύμβαση Λανζαρότε) και τον Περί της Πρόληψης και της Καταπολέμησης της Σεξουαλικής Κακοποίησης, της Σεξουαλικής Εκμετάλλευσης Παιδιών και της Παιδικής Πορνογραφίας Νόμο του 2014 [Ν.91(Ι)/2014] της Κυπριακής Δημοκρατίας.), και, κατ’ επέκταση, η πολιτεία έχει νομική υποχρέωση να την παρέχει σε όλα τα παιδιά.

· Μια επιστημονικά θεμελιωμένη και παιδαγωγικά προσαρμοσμένη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, η οποία ενσωματώνεται σε όλο το φάσμα του Αναλυτικού Προγράμματος, από την προσχολική ηλικία, εξυπηρετεί και διασφαλίζει το συμφέρον του παιδιού.

· Η ΠΣΔ παρέχει στα νεαρά άτομα πληροφορίες οι οποίες είναι κατάλληλες για την ηλικία τους, σχετικές με την κουλτούρα τους και επιστημονικά τεκμηριωμένες. Αποσκοπεί στην ανάπτυξη των απαραίτητων δεξιοτήτων, γνώσεων, στάσεων και αξιών στα παιδιά για λήψη υπεύθυνων και ενημερωμένων αποφάσεων, ενώ στοχεύει και στην προετοιμασία του παιδιού για υπεύθυνη ζωή.

· Η απαλλαγή οποιουδήποτε παιδιού από τα προγράμματα ΠΣΔ, λόγω αντιδράσεων των γονέων στη βάση των θρησκευτικών ή φιλοσοφικών αντιλήψεων και πεποιθήσεών τους, συνιστά παραβίαση των δικαιωμάτων του, εάν και εφόσον το κράτος δεν προβαίνει σε κατήχηση προς συγκεκριμένη κατεύθυνση ή σε σχέση με θρησκευτικές ή φιλοσοφικές αντιλήψεις.

· Εισηγήθηκα: (α) τη διενέργεια, σε τακτή βάση, επιστημονικών ερευνών για καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης και των πραγματικών αναγκών ανάμεσα στα παιδιά, (β) την άμεση και συνεχή επαγγελματική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε όλες τις βαθμίδες και την άμεση και συνεχή αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των υφιστάμενων προγραμμάτων με την ουσιαστική συμμετοχή των παιδιών, (γ) τη συνεργασία μεταξύ σχολείου και γονιών ώστε η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση να διεξάγεται σε συνθήκες οι οποίες εξυπηρετούν το συμφέρον του κάθε παιδιού, (δ) την επιμόρφωση των γονιών ώστε, αφενός, να είναι σε θέση να ενισχύουν και να συμπληρώνουν το έργο του σχολείου και, αφετέρου, να εκπαιδεύουν τα παιδιά σύμφωνα με τις αρχές και αξίες τους, (ε) τα παιδιά να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους, είτε μέσα από τα οργανωμένα σύνολά τους, είτε και το καθένα ξεχωριστά και (στ) την ανάληψη από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς εκστρατειών ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης.

Έκτοτε, στη βάση των αρμοδιοτήτων μου, προέβηκα στις ακόλουθες ενέργειες για:

(α) Έλεγχο της συμβατότητας πολιτικών και πρακτικών με τη Σύμβαση

· Κατά την περίοδο Απριλίου-Ιουνίου 2017, ομάδα 17 παιδιών που συστάθηκε από το Γραφείο μου μελέτησε διεξοδικά το θέμα, κατάρτισε σχετικές διαπιστώσεις και εισηγήσεις τις οποίες υπέβαλε στο Συνέδριο του Διχτύου των Ευρωπαίων Επιτρόπων για το Παιδί (ΕΝΟC).
· Τον Σεπτέμβριο 2017 συμμετείχα στο Συνέδριο του ENOC σχετικό με το θέμα, κατά το οποίο καταρτίστηκε σχετική Δήλωση των Ευρωπαίων Επιτρόπων για το Παιδί, η οποία επισυνάπτεται ως Επισυναπτόμενο Ι.
· Αφιέρωσα το θέμα της επετειακής εκδήλωσης 2017 στο δικαίωμα του παιδιού στην ταυτότητα, όπου απευθυνόμενη προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας επανέλαβα την πρόταση των παιδιών για δημιουργία προγραμμάτων εκπαίδευσης, ευαισθητοποίησης και κατάρτισης ενηλίκων, ιδιαίτερα, για γονείς, εκπαιδευτικούς και δημοσιογράφους, καθώς και την υιοθέτηση περιεκτικών και επιστημονικά τεκμηριωμένων προγραμμάτων σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, πολιτικής αγωγής, γεωγραφίας και ιστορίας, ώστε να καλλιεργηθεί η κριτική σκέψη, αλλά και στάσεις, και συμπεριφορές ανοιχτές στη διαφορετικότητα και τον πλουραλισμό.
· Στις 20 Απριλίου 2018, ομάδα 19 παιδιών του Γραφείου μου ενημέρωσε τον Πρόεδρο και Μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων, με σύντομη εκδήλωση στο αίθριο της Βουλής. Τα παιδιά ζήτησαν τη συμπερίληψη της ΠΣΔ στο αναλυτικό πρόγραμμα (επισυνάπτεται το έντυπο που παραδόθηκε σε όλα τα μέλη της Βουλής μαζί με αναμνηστικό δώρο – Επισυναπτόμενο ΙΙ).
· Σε διαβούλευση με την Ομάδα Εφήβων Συμβούλων στις 13/05/2019 για την ομοφοβία στην εκπαίδευση, τα παιδιά επανέλαβαν την αναγκαιότητα της ΠΣΔ στην αντιμετώπιση τέτοιων κοινωνικών φαινομένων, απόψεις τις οποίες μετέφερα στο Δίκτυο Hοmbat το οποίο συμμετείχα ως εταίρος.
· Υπέβαλα 7 υπομνήματα σε διάφορες συνεδρίες των Κοινοβουλευτικών Επιτροπών με θέματα που άπτονται των θεμάτων που συμπεριλαμβάνονται στην σεξουαλική διαπαιδαγώγηση (01/02/2021, 07/12/2020, 04/11/2019, 21/05/2018, 29/03/2018, 15/05/2017, 09/01/2017).
· Στη βάση της διαδικασίας διερεύνησης παραπόνου από πολίτη, στις 26 Ιουλίου 2019 το Γραφείο μου απέστειλε επιστολή αξιολόγησης (Αρ. Φακ. ΓΕΠ: 11.17.07.09.65) προς το ΥΠΠΑΝ, στην οποία διαπιστώνονται κενά στην Εγκύκλιο του ΥΠΠΑΝ «Πολιτική σε σχέση με τη διαχείριση αναφοράς περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης στα σχολεία», καθώς και νομικό κενό όσον αφορά στην εφαρμογή της εν λόγω εγκυκλίου σε ιδιωτικά σχολεία, αφού με βάση τον περί Ιδιωτικών Σχολείων και Φροντιστηρίων Νόμου του 1971 (Ν.5/1971) απουσιάζει υποχρέωση εφαρμογής των πολιτικών του ΥΠΠΑΝ, όπως καταγράφονται στις σχετικές εγκυκλίους. Εντούτοις, μέχρι σήμερα δεν έχω ενημερωθεί για ενέργειες που έχουν γίνει για τα δύο αυτά σημεία.

(β) Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού

· Τον Ιούνιο 2015 δημοσίευσα σχετικό άρθρο στον έντυπο τύπο, ενώ τον Οκτώβριο 2017 δημοσίευσα άρθρο που περιλάμβανε μύθους και πραγματικότητες για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση.
· Σε συνεργασία με το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, κατά τον Νοέμβριο-Δεκέμβριο 2018, προβλήθηκε από όλους τους τηλεοπτικούς σταθμούς βίντεο που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής εκστρατείας “Start to Talk”, η οποία αποσκοπεί στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινωνίας για την προστασία των παιδιών από σεξουαλική κακοποίηση/παρενόχληση στο χώρο του αθλητισμού. Το βίντεο προβλήθηκε και σε όλες τις αίθουσες κινηματογράφου κατά την ίδια περίοδο.
· Στις 18 Νοεμβρίου 2018 στάλθηκε για προβολή σε όλους τους τηλεοπτικούς σταθμούς κατά τη διάρκεια των ειδήσεων βίντεο με γνωστές προσωπικότητες του αθλητισμού (Γιώργος Μερκής, Διαμάντω Ευριπίδου, Αντρέας Αβραάμ) για ευαισθητοποίηση της κοινωνίας για την ανάγκη προστασίας των παιδιών από σεξουαλική κακοποίηση στο χώρο του αθλητισμού.

(γ) Ενδυνάμωση των παιδιών

· Διεξήχθη στις 19 Φεβρουαρίου 2017 εκ νέου διαβούλευση με την Ομάδα Εφήβων Συμβούλων για άντληση των απόψεων των παιδιών.
· Στις 27 Φεβρουαρίου 2018 πραγματοποιήθηκε σχετικό εργαστήρι σε λύκειο μέσης εκπαίδευσης, έπειτα από αίτημα της διεύθυνσης του σχολείου.
· Τον Νοέμβριο 2018 στάλθηκε για πρώτη φορά το έντυπο «Προστατεύω το σώμα μου και τον εαυτό μου. Είναι δικαίωμά μου» σε όλα τα δημοτικά σχολεία της Κύπρου, ένα για κάθε παιδί της Γ’ τάξης. Έπειτα από ανατροφοδότηση που λήφθηκε από τα σχολεία για την αναγκαιότητα του εν λόγω εντύπου, αυτό αποστέλνεται κάθε χρόνο τον Νοέμβριο σε όλες τις σχολικές μονάδες δημοτικής εκπαίδευσης σε αριθμούς που αντιστοιχούν για όλα τα παιδιά της Γ’ τάξης. Η αποστολή του στις σχολικές μονάδες γίνεται σε συνεργασία με το ΥΠΠΑΝ.
· Τον Νοέμβριο 2019 στάλθηκε για πρώτη φορά ενημερωτικό έντυπο που αφορά το sexting σε όλα τα σχολεία μέσης εκπαίδευσης, ένα για κάθε παιδί της Γ’ Γυμνασίου. Έκτοτε, το έντυπο αποστέλνεται κάθε χρόνο τον Νοέμβριο σε όλες τις σχολικές μονάδες μέσης εκπαίδευσης σε αριθμούς που αντιστοιχούν για όλα τα παιδιά της Γ’ Γυμνασίου. Η αποστολή του στις σχολικές μονάδες γίνεται σε συνεργασία με το ΥΠΠΑΝ.
· Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς 2018-2019 στήριξα με διάφορες δράσεις την υλοποίηση του προγράμματος Play it for Change, το οποίο είχε ως στόχο την καταπολέμηση της έμφυλης βίας μέσω της μουσικής και των οπτικοακουστικών μέσων. Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε από το Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου. Στις 13 Ιουνίου 2019 συνδιοργάνωσα με τον εν λόγω οργανισμό σχετικό συνέδριο με τη συμμετοχή παιδιών και εκπαιδευτικών.

Τούτων δοθέντων υιοθετώ και επαναλαμβάνω όλες τις ανωτέρω θέσεις και απόψεις αναφορικά με την ανάγκη η Εκτελεστική Εξουσία και οι αρμόδιες Αρχές να προχωρήσουν συντεταγμένα και να αναλάβουν όλες τις απαραίτητες ενέργειες για να διασφαλίσουν το δικαίωμα του παιδιού σε μια παιδαγωγικά προσαρμοσμένη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες αρχής γενομένης από το νηπιαγωγείο. (Βλέπε Επισυναπτόμενο Ι σελ.3, παρά. 2 - CRSE in education from early childhood onwards).