ΘΕΜΑΤΑ:

(α) Ενημέρωση της Επιτροπής για τα νέα αναλυτικά και ωρολόγια προγράμματα. (Αρ. Φακ. 23.07.007.001)

(β) Ενημέρωση για τα αναλυτικά προγράμματα του μαθήματος Βιολογίας (Αυτεπάγγελτη εξέταση έπειτα από πρόταση του βουλευτή κ. Νίκου Τορναρίτη) (24.4.2012).

(Αρ. Φακ. 23.04.029.223-2012)

(α)

Η Επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού στο παρελθόν χαιρέτισε τη δημοσιοποίηση της αποφασιστικότητας του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, όπως προχωρήσει στη δημιουργία ενός δημοκρατικού, παιδοκεντρικού, σύγχρονου, ανοιχτού στην πολυμορφία και συνάμα με σεβασμό στην πολιτισμική μας ιδιαιτερότητα, σχολείου.

Τα Νέα Αναλυτικά Προγράμματα τα οποία έχουν δημοσιοποιηθεί την προηγούμενη χρονιά, φαίνεται να κινούνται εντός του πλαισίου που ορίζει η Πρόταση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης το Δεκέμβριο του 2008.

Η Επίτροπος παρακολουθεί την εφαρμογή των προγραμμάτων και αναμένει να δει πώς αυτά θα αξιολογηθούν. Η Επίτροπος επιμένει ότι η άποψη των παιδιών σε αυτή τη διαδικασία θα πρέπει όχι μόνο να ζητηθεί αλλά και να ληφθεί σοβαρά υπόψη. Όχι μόνο διότι αυτό αφορά κατοχυρωμένο δικαίωμά τους αλλά και διότι μέσα από την άποψη των παιδιών, τα οποία είναι οι κύριοι αποδέχτες της μεταρρύθμισης, είναι δυνατόν να έχουμε μια ακόμη κριτική θεώρηση τους, ιδιαίτερα χρήσιμη και διαφωτιστική.

Δεν πρόκειται να εισέλθω στην εξέταση ιδιαίτερα τεχνικών θεμάτων όπως είναι η διαμόρφωση των νέων ωρολογίων προγραμμάτων. Θεωρώ ότι πρόκειται για ένα ζήτημα για το οποίο ο πρώτος λόγος θα πρέπει να παραμείνει στους τεχνοκράτες. Θέλω να πιστεύω ότι κάθε σχετική συζήτηση και επιχειρηματολογία εκκινεί από την αρχή του σεβασμού του συμφέροντος του παιδιού.

(β)

Το εγχείρημα της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης θα κριθεί όντως στην εφαρμογή των αναλυτικών προγραμμάτων. Η περίπτωση του μαθήματος της Βιολογίας και ειδικότερα, το εκπαιδευτικό υλικό το οποίο έχει αναρτηθεί στην Ιστοσελίδα του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού για την ενότητα « Η Αναπαραγωγή στον Άνθρωπο» της Α΄ Γυμνασίου αποτυπώνει το χάσμα που κάποιες φορές χωρίζει τη θεωρία από την πράξη.

Έχω εκφράσει δημόσια και καταθέτω και σήμερα στην παρούσα Επιτροπή τον έντονό μου προβληματισμό αναφορικά με το περιεχόμενο του εκπαιδευτικού υλικού που βρίσκεται αναρτημένο στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού και το οποίο αναφέρεται στην 3η Ενότητα του Μαθήματος Βιολογίας της Α΄ Γυμνασίου («Το Σώμα και η Υγεία μας»). Θεωρώ ότι το εν λόγω υλικό δεν αντιστοιχεί με κανένα από τους στόχους της σχετικής Ενότητας (Αναπαραγωγή) όπως αυτοί παρατίθενται στο Νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα της Βιολογίας και, παράλληλα, αυτό βρίσκεται σε σύγκρουση με τους στόχους της Υποενότητας Οικογενειακός Προγραμματισμός, Σεξουαλική και Αναπαραγωγική Υγεία, όπως παρουσιάζονται στο Νέο Αναλυτικό της Αγωγής Υγείας.

Έχω την άποψη ότι το εν λόγω εκπαιδευτικό υλικό

· αντί να παρέχει μια σφαιρική και ει το δυνατόν επιστημονικά τεκμηριωμένη γνώση στα παιδιά προσφέρει μια μονόπλευρη και μονοδιάστατη μάλλον ηθοπλαστικής τάξης θέση
· αντί να παρέχει στα παιδιά, μέσα από μια σφαιρική ενημέρωση, τη δυνατότητα να κάνουν υπεύθυνες και στη βάση τεκμηριωμένης άποψης επιλογές επιχειρεί μέσα από το μια ηθική απαξίωση της σεξουαλικότητας (όταν αυτή εμφανίζεται εκτός γάμου) να τα οδηγήσει σε συγκεκριμένες επιλογές (αποχή) στη βάση των ενοχών που είναι δυνατόν να τους γεννηθούν
· δε βρίσκεται σε συμφωνία και δεν απαντά στις πραγματικότητες των σημερινών εφήβων ή/ και παραγνωρίζει τις ανάγκες των παιδιών επιδιώκοντας να τα γεμίσει ενοχές για τις επιλογές τους .

[Στο κείμενο «Διευκρινίσεις για το 4ο Δίωρο της Αναπαραγωγής στον άνθρωπο: Προς εκπαιδευτικούς και Γονείς» σημειώνεται ότι:

«Η προσέγγιση του 4ου Δίωρου εμπεριέχει, πέραν από τις έννοιες της γονιμοποίησης και της ανάπτυξης του εμβρύου, και τις διαστάσεις της αγωγής υγείας και στην προκειμένη περίπτωση της διαφυλικής αγωγής. Οι πτυχές αυτές υπάρχουν όχι μόνο στο αναλυτικό πρόγραμμα της Βιολογίας, αλλά και στο αναλυτικό πρόγραμμα της Αγωγής Υγείας.»

Σύμφωνα με το ίδιο κείμενο στα πλαίσια του 4ου Δίωρου:

«γίνεται προσπάθεια οι μαθητές/τριες, μεταξύ άλλων, να:

· αναπτύξουν θετικές στάσεις και συμπεριφορές σε σχέση με τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία
· γνωρίζουν βασικές αξίες ζωής και διαμορφώνουν το δικό τους σύστημα αξιών
· αναγνωρίσουν το γάμο ως μια ύψιστη μορφή – πράξη αγάπης
· να αναλύουν, μέσα από τη μελέτη περιστατικού, τις επιπτώσεις της εγκυμοσύνης και της διακοπής της στην εφηβεία

Στο Φύλλο Εργασίας και πιο συγκεκριμένα στη Δραστηριότητα 4.8 στη σελ. 1 (Με ποιον τρόπο ο Κώστας και η Άρτεμις μπορούν να δημιουργήσουν ένα καινούριο οργανισμό;) παρατίθεται το εξής κείμενο:

«… Ο γάμος είναι ίσως ο πιο σημαντικός τρόπος έκφρασης της αγάπης, της υπευθυνότητας και της αφοσίωσης που υπάρχει ανάμεσα σε έναν άντρα και μια γυναίκα.
.. Με το γάμο, η σωματική ένωση του ζευγαριού με τη σεξουαλική επαφή (συνουσία), από μια εγωιστική, ατομική και στιγμιαία ικανοποίηση μεταμορφώνεται σε μια ανιδιοτελή, αμοιβαία και διαρκή σχέση , ένα ολοκληρωτικό δόσιμο του ενός προς τον άλλο […]»
Στο κείμενο «Διευκρινίσεις για το 4ο Δίωρο της Αναπαραγωγής στον άνθρωπο: Προς εκπαιδευτικούς και Γονείς παρατίθενται τα πιο κάτω ως οι σκοποί της Δραστηριότητας:
«Α) Να αναδείξει το γάμο ως μέγιστη έκφραση της αγάπης, της υπευθυνότητας και της αφοσίωσης που υπάρχει ανάμεσα σε έναν άντρα και μια γυναίκα.
Β) Να προσδώσει στη σεξουαλική πράξη, ως ένα μέρος του γάμου, τη χαμένη της ιερότητα και σπουδαιότητα
Γ) Να δείξει ότι η ίδια σεξουαλική πράξη, υπό άλλες περιστάσεις, μπορεί να είναι απλά μια έκφραση εγωιστικής, ατομικής στιγμιαίας ικανοποίησης



Γάμος και σεξουαλική επαφή	Τυχαία σεξουαλική επαφή εκτός του γάμου
υπευθυνότητα	ανευθυνότητα
ανιδιοτέλεια	ιδιοτέλεια
αμοιβαιότητα	ατομικισμός
διαρκής χαρά	στιγμιαία ικανοποίηση

Δ) Να παρουσιάσει τα πράγματα σχετικά με τη σεξουαλική επαφή με τρόπο που όχι μόνο να αποφεύγονται οι παρανοήσεις αλλά να δημιουργείται ένα σώμα βασικής γνώσης που να προστατεύει τα παιδιά. Ας μη ξεχνάμε ότι σε αυτή την ηλικία πολλά κορίτσια διστάζουν να πλησιάσουν αγόρια από φόβο ότι με την απλή κοινωνική επαφή μπορεί να μείνουν έγκυες ενώ άλλα πέφτουν θύματα σεξουαλικής κακοποίησης. Και στις δύο πιο πάνω περιπτώσεις η άγνοια αποτελεί μέρος του προβλήματος, ενώ η γνώση αποτελεί μέρος της άμυνας»

Σύμφωνα με το Νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα για το μάθημα της Βιολογίας Γυμνασίου και Α΄ Λυκείου το οποίο είναι αναρτημένο στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού στην 3η Ενότητα (σελ. 14) «Το Σώμα και η Υγεία μας»:
«Σε σχέση με το θέμα Αναπαραγωγή, οι μαθητές και μαθήτριες θα πρέπει να είναι σε θέση:

· Να περιγράφουν τη δομή και λειτουργία του ανδρικού και του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος.
· Να διακρίνουν τη δομή και το ρόλο του ωαρίου και σπερματοζωαρίου.
· Να συσχετίζουν τις υφιστάμενες ιδέες τους για τον τρόπο που το σώμα τους αλλάζει κατά την εφηβεία, την αύξηση και τον καταμήνιο κύκλο.
· Να περιγράφουν τη διαδικασία της γονιμοποίησης.
· Να εξηγούν τη δημιουργία του εμβρύου.
· Να κατανοούν και να προβληματίζονται για τις βιοηθικές διαστάσεις της τεχνητής γονιμοποίησης.
· Να εξηγούν πώς το έμβρυο λαμβάνει τα υλικά που χρειάζεται για την ανάπτυξη και αύξησή του.
· Να κατανοούν τη σημασία της ισορροπημένης διατροφής και της ανοσοποίησης για το έμβρυο.
· Να επιχειρηματολογούν για τη σημασία του τρόπου ζωής σε σχέση με τη διατήρηση της υγείας σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο.»

Επιπρόσθετα σύμφωνα με το Νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα Αγωγής και Υγείας στην Υποενότητα 3.1. (Οικογενειακός Προγραμματισμός, Σεξουαλική και Αναπαραγωγική Υγεία, σελ. 15) τα παιδιά της Α΄ και Β΄ Γυμνασίου αναμένεται:
«
· Να αναλύουν κριτικά τη διαφορετικότητα ως προς το σεξουαλικό προσανατολισμό.
· Να αναλύουν τις επιπτώσεις, μέσα από με­λέτη περιστατικού, της εγκυμοσύνης στην εφηβεία και της διακοπής της.
· Να καταλαβαίνουν συγκεκριμένες εμπειρί­ες της σεξουαλικής ωρίμανσης και υγείας (π.χ. ονείρωξη, αυνανισμός).
· Να απαριθμούν και να επεξηγούν τρόπους αντισύλληψης και πρόληψης επικίνδυνης σεξουαλικής συμπεριφοράς και σεξουαλι­κώς μεταδιδόμενων νοσημάτων (ΣΜΝ).
· Να διερευνούν το ρόλο και τη στάση θρη­σκειών σε σχέση με τις διάφορες μορφές οικογένειας.» ]

Με βάση τη Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού και, ειδικότερα, την Αρχή Διασφάλισης του Συμφέροντος του Παιδιού, το δικαίωμα του παιδιού σε μια εκπαίδευση η οποία να εστιάζει στην ολόπλευρη ανάπτυξή και την προετοιμασία του ώστε να ενεργεί με αυτονομία, στην έκσταση που του επιτρέπει η ηλικία και ο βαθμός ωριμότητάς του και στόχο να εξελιχθεί σε κριτικά σκεπτόμενο δημοκρατικό πολίτη με πλήρη αυτονομία, το δικαίωμα του παιδιού να λαμβάνει σφαιρική πληροφόρηση σε θέματα που το αφορούν, αλλά και το δικαίωμά του στην υγεία, υπό την ευρύτερη σημασία του όρου, θεωρώ και υποστηρίζω ότι το Κράτος έχει ευθύνη για την ανάπτυξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων σχετικά με την αναπαραγωγική και σεξουαλική υγεία των παιδιών.

Τα προγράμματα αυτά θα πρέπει να απευθύνονται σε παιδιά όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης και να θεμελιώνονται στις αρχές που κατοχυρώνει η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να είναι επιστημονικά τεκμηριωμένα και παιδαγωγικά προσαρμοσμένα στο επίπεδο ανάπτυξης και ωριμότητας των παιδιών στα οποία απευθύνονται.

Ανάλογη ευθύνη με αυτή του Κράτους έχουν και οι γονείς οι οποίοι, σύμφωνα πάντα με τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, διατηρούν το δικαίωμα και συνάμα την υποχρέωση να καθοδηγούν τα παιδιά τους στην ενάσκηση των δικαιωμάτων τους, σύμφωνα πάντα με το επίπεδο ανάπτυξης και το βαθμό ωριμότητάς των παιδιών, όπως αυτά διασφαλίζονται στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, κι όχι όπως οι ίδιοι υποκειμενικά μπορεί να τα αντιλαμβάνονται. Το Κράτος έχει ευθύνη και υποχρέωση να υποστηρίζει τους γονείς στο έργο τους αυτό.

Η διασφάλιση του δικαιώματος των παιδιών στην πρόσβαση σε μια πολύπλευρη και εύκολα κατανοητή πληροφόρηση/ γνώση αναφορικά με τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά θέματα συμβάλλει στην ενδυνάμωσή τους και τους επιτρέπει να νιώθουν άνετα με τον εαυτό τους, το σώμα τους και τη σεξουαλικότητά τους. Παράλληλα, επιστημονικά σχεδιασμένη και παιδαγωγικά προσαρμοσμένη στο επίπεδο ανάπτυξης και ωριμότητας των παιδιών σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά να αναπτύξουν δεξιότητες και στάσεις που να τους επιτρέπουν να λαμβάνουν υπεύθυνες αποφάσεις αναφορικά με τη σεξουαλική και αναπαραγωγική τους υγεία εδραιωμένες στη γνώση. Επισημαίνω ότι, αποφάσεις οι οποίες θεμελιώνονται στη γνώση και τον ελεύθερο προβληματισμό είναι δυνατόν να έχουν μεγαλύτερη διάρκεια και σταθερότητα παρά με αποφάσεις εδραιωμένες στο φόβο, την προκατάληψη και τη μερική ή/ και ελλειπτική και μονοδιάστατη γνώση.

Σημειώνω ότι, σύμφωνα με τη Διεθνή Ομοσπονδία Οικογενειακού Προγραμματισμού, τα σχολικά προγράμματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης δε σχετίζονται με την πρόωρη σεξουαλική δραστηριότητα ή την αύξηση λήψης επικίνδυνων αποφάσεων σε θέματα σεξουαλικής συμπεριφοράς. Αντίθετα, η πλειοψηφία των εν λόγω προγραμμάτων τα οποία αξιολόγησε η Διεθνής Ομοσπονδία Οικογενειακού Προγραμματισμού, οδήγησαν είτε σε έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας σε μεγαλύτερη ηλικία είτε σε μείωση των ερωτικών συντρόφων στη διάρκεια της εφηβικής ηλικίας. Η ίδια αξιολόγηση έδειξε ότι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είχε θετική επίδραση στη γνώση, την ενημέρωση και ανησυχία των παιδιών αναφορικά με τους κινδύνους που σχετίζονται με τη σεξουαλική δραστηριότητα, οδήγησε σε καλύτερες πρακτικές διαπραγμάτευσης της ερωτικής ζωής, σε πιο εκτεταμένη χρήση προφυλακτικών, και πιο συχνή επικοινωνία τόσο με τον ερωτικό σύντροφο όσο και με τους γονείς σχετικά με τα θέματα αυτά.

Είναι για τούτο ακριβώς το λόγο που υποστήριξα και εξακολουθώ να υποστηρίζω πλήρως την απόφαση του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού να συμπεριλάβει το θέμα του Οικογενειακού Προγραμματισμού και της Σεξουαλικής και Αναπαραγωγικής Υγείας στα Νέα Αναλυτικά Προγράμματα θεωρώντας ότι οι στόχοι του όπως αναγράφονται στα Νέα Αναλυτικά Προγράμματα, συμβάλλουν στην προώθηση των δικαιωμάτων του παιδιού στην Κύπρο και, παράλληλα, στον εκσυγχρονισμό του κυπριακού εκπαιδευτικού συστήματος.

Αναμένω λοιπόν ότι το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού θα αναθεωρήσει, το συντομότερο δυνατόν, το ως άνω υλικό για το 4 δίωρο στην ενότητα «Αναπαραγωγή στον άνθρωπο», το οποίο, όπως έχω ήδη αναφέρει, δεν αντιστοιχεί με κανένα από τους στόχους της ενότητας όπως αυτοί αναγράφονται στο Νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα για το μάθημα της Βιολογίας ενώ βρίσκεται σε σύγκρουση με τους στόχους της ενότητας του Οικογενειακού Προγραμματισμού και της Σεξουαλικής και Αναπαραγωγικής Υγείας, ώστε αυτό να είναι συμβατό με το περιεχόμενο και το πνεύμα της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού αλλά και τους στόχους του Νέου Αναλυτικού Προγράμματος για την Αγωγή Υγείας.
Στην παρούσα φάση προέχει ωστόσο όπως το υπάρχον εκπαιδευτικό υλικό κατεβεί από την ιστοσελίδα του Υπουργείου άμεσα.