Γ.Ε.Π. 11.11.034
Γ.Ε.Π.11.17.013.48

Η Τοποθέτησή μου, αποστάληκε στους ενδιαφερόμενους τηλεοπτικούς οργανισμούς, ωστόσο έκρινα ότι ενδεικνύεται να την δημοσιοποιήσω, δεδομένου ότι το θέμα άπτεται άμεσα των δικαιωμάτων των παιδιών, όπως αυτά διασφαλίζονται τόσο από τη συμπεριφορά και λειτουργία των ΜΜΕ που δημιουργούν τις συγκεκριμένες τηλεοπτικές παραγωγές, όσο από τους γονείς οι οποίοι αξιολογούν το ενδεχόμενο συμμετοχής των παιδιών τους στις εν λόγω παραγωγές.

Α. Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, την οποία επικύρωσε η Κύπρος το 1991 μετά τη ψήφιση του Νόμου 243/1990, (στο εξής η «Σύμβαση») και, επομένως, δεσμεύει την Κυπριακή Δημοκρατία με αυξημένη ισχύ έναντι οποιουδήποτε εθνικού νόμου, διαλαμβάνει πρόνοιες και αρχές οι οποίες αποτελούν καθοδηγητικό πλαίσιο για τον τρόπο λειτουργίας των επαγγελματιών των ΜΜΕ, για τη διασφάλιση, την προαγωγή και την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού.

Πιο κάτω παρατίθενται οι Αρχές και τα Δικαιώματα σχετικά με το θέμα που κατοχυρώνονται στη Σύμβαση καθώς και εξειδικευμένες, ενδεικτικές Κατευθυντήριες Γραμμές, τα οποία πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από τους επαγγελματίες των ΜΜΕ καθόσον αφορά τη συμμετοχή παιδιών σε τηλεοπτικές παραγωγές όπως προγράμματα/εκπομπές/διαγωνισμούς.

Β. Αρχές και τα Δικαιώματα που κατοχυρώνονται στη Σύμβαση

1. Η Αρχή της Μη Διάκρισης (άρθρο 2), καθορίζει την υποχρέωση για σεβασμό στα δικαιώματα, κάθε παιδιού χωρίς καμία διάκριση και ανεξάρτητα από την κατάσταση και το καθεστώς των γονέων του.

2. Η Αρχή της Διασφάλισης του Συμφέροντος του Παιδιού (άρθρο 3), καθορίζει ότι, σε όλες τις αποφάσεις που αφορούν στα παιδιά, είτε αυτές λαμβάνονται από δημόσιους ή ιδιωτικούς οργανισμούς κοινωνικής ευημερίας, είτε από τα δικαστήρια, τις διοικητικές αρχές ή από τα νομοθετικά όργανα, πρέπει να λαμβάνεται πρωτίστως υπόψη το συμφέρον του παιδιού.

3. Η Αρχή της Συμμετοχής (άρθρο 12), καθορίζει ότι, τα κράτη οφείλουν να διασφαλίζουν στο παιδί που είναι ικανό να σχηματίσει τις δικές του απόψεις, το δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης των απόψεών του, σχετικά με οποιοδήποτε θέμα που το αφορά, δίνοντας στις απόψεις του παιδιού το απαιτούμενο βάρος, σύμφωνα με την ηλικία του και το βαθμό ωριμότητάς του.

4. Δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης (άρθρο 13). Το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει την ελευθερία αναζήτησης, λήψης και διάδοσης οποιουδήποτε είδους πληροφοριών και ιδεών, ανεξαρτήτως συνόρων, υπό προφορική, γραπτή, τυπωμένη, ή καλλιτεχνική μορφή ή με οποιοδήποτε άλλο μέσο της επιλογής του παιδιού.

5. Δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή και αξιοπρέπεια, (άρθρο 16). Κανένα παιδί δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο αυθαίρετης ή παράνομης επέμβασης στην ιδιωτική του ζωή, στην οικογένειά του, στην κατοικία του ή στην αλληλογραφία του, ούτε παράνομων προσβολών της τιμής και της υπόληψής του.

6. Δικαίωμα στην πληροφόρηση και ο ρόλος των ΜΜΕ (άρθρο 17). Το παιδί πρέπει να έχει πρόσβαση σε πληροφορίες και σε υλικό, που προέρχεται από διάφορες εθνικές και διεθνείς πηγές, κυρίως αυτών που αποσκοπούν στην προαγωγή της κοινωνικής, πνευματικής και ηθικής ευημερίας του, καθώς και της σωματικής και πνευματικής υγείας του.

7. Δικαίωμα στην προστασία από κάθε μορφή βίας (άρθρο 19). Το παιδί έχει δικαίωμα να προστατεύεται από κάθε μορφή βίας, προσβολής παραμέλησης, εγκατάλειψης, σωματικής, ψυχολογικής, πνευματικής ή σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης, όσο βρίσκεται στην ευθύνη των γονιών και ή των κηδεμόνων του ή άλλων προσώπων στα οποία αυτοί το έχουν εμπιστευθεί.

8. Δικαίωμα στην ανάπαυση και το παιχνίδι (άρθρο 31). Το παιδί έχει το δικαίωμα στην ανάπαυση και στις δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου, στην ενασχόληση με ψυχαγωγικά παιχνίδια και δραστηριότητες που είναι κατάλληλα για την ηλικία του και στην ελεύθερη συμμετοχή στην πολιτιστική και καλλιτεχνική ζωή.

9. Δικαίωμα στην προστασία από κάθε μορφή εκμετάλλευσης (άρθρο 36). Το παιδί έχει δικαίωμα να προστατεύεται από κάθε άλλη μορφή εκμετάλλευσης επιβλαβή για οποιαδήποτε πλευρά της ευημερίας του.

1. Σκοπός και κοινό στο οποίο απευθύνεται η παραγωγή. Η παραγωγή στην οποία καλούνται να συμμετέχουν παιδιά θα πρέπει να απευθύνεται κατά κύριο λόγο σε παιδιά. Η συμμετοχή των παιδιών σε παραγωγές που απευθύνονται κυρίως σε ενήλικες, εγείρει προβληματισμούς, καθότι η χρήση παιδιών, προς ψυχαγωγία του ενήλικου κοινού και με σκοπό τα νούμερα τηλεθέασης και του κέρδους, μπορεί να συνιστά μια μορφή εκμετάλλευσης.

2. Προστασία της παιδικότητας. Το ύφος και το περιεχόμενο της παραγωγής πρέπει να διασφαλίζει την προστασία της παιδικότητας των παιδιών και το ότι τα παιδιά δεν θα καλούνται να υιοθετούν ή να μιμηθούν πρότυπα και συμπεριφορές, π.χ. αντικειμενοποίηση του σώματος ή προβολή σεξουαλικότητας, που δεν συνάδουν με την ηλικία τους ή με την ιδιότητά τους ως παιδιά.

3. Διαδικασίες που να διασφαλίζουν την Αρχή της Μη Διάκρισης. Οι οποιεσδήποτε διαδικασίες και επιλογές από μέρους της παραγωγής δεν πρέπει να γίνονται στη βάση του φύλου, της εθνοτικής ή θρησκευτικής καταγωγής των παιδιών. Η γλώσσα που χρησιμοποιείται στην παραγωγή δεν πρέπει να στιγματίζει παιδιά ή ομάδες παιδιών και γενικότερα η όλη παραγωγή καθώς και η συμμέτοχη των παιδιών δεν πρέπει να συνδέεται με τη δημιουργία ή/και προώθηση στερεοτύπων ή/και να ενισχύει διακρίσεις προς συγκεκριμένες ομάδες παιδιών.

4. Διαδικασίες που να διασφαλίζουν την Αρχή του Συμφέροντος του Παιδιού. Ο προσδιορισμός του κατά πόσο είναι προς το συμφέρον ενός παιδιού να συμμετέχει σε μια παραγωγή είναι μια σύνθετη διαδικασία. Για τη διαδικασία αυτή χρειάζεται να παρουσιαστεί στους γονείς και το παιδί επαρκής και ολοκληρωμένη ενημέρωση σχετικά με όλες τις πτυχές που θα αφορούν την συμμετοχή, να ληφθούν υπόψη η ηλικία και η ωριμότητα του παιδιού και να συνυπολογιστούν και αξιολογηθούν οι επιπτώσεις, λόγω αναγνωρισιμότητας, που η συμμετοχή του παιδιού θα επιφέρει, στην κοινωνική και σχολική του ζωή, π.χ. παρενόχληση, καθώς και οι ψυχολογικές/συναισθηματικές συνέπειες, π.χ. άγχος, που ενδεχομένως προκύψουν, λόγω των διαδικασιών κρίσεων και βαθμολογιών. Επισημαίνεται ότι, ευθύνη για τον προσδιορισμό του συμφέροντος ενός παιδιού δεν εναποτίθεται μόνο στο γονιό, ο οποίος σε κάποιες περιπτώσεις είτε δεν γνωρίζει είτε δεν αξιολογεί σοβαρά τις ενδεχόμενες συνέπειες στο παιδί του, αλλά και στους υπευθύνους της παραγωγής.

5. Διαδικασίες που να διασφαλίζουν την Αρχή της Συμμετοχής. Η συμμετοχή των παιδιών σε παραγωγή πρέπει να συνοδεύεται από τη συγκατάθεση, μετά από επαρκή ενημέρωση, τόσο του γονιού όσο και του ιδίου του παιδιού. Στα πλαίσια αυτά πρέπει να δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες ώστε τα παιδιά να μπορούν να διατυπώνουν απόψεις, απορίες και προβληματισμούς αλλά και να διατηρούν το δικαίωμα αποχώρησης οποιαδήποτε στιγμή από την παραγωγή.

6. Προστασία από την έκθεση στα ΜΜΕ. Πρέπει να συνυπολογιστεί ο βαθμός, η έκταση και το είδος της έκθεσης των παιδιών στα ΜΜΕ και οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι ως προς την σωματική, πνευματική και ηθική τους ανάπτυξη. Απαραίτητη είναι η παροχή, από ειδικούς, στήριξης προς τους γονείς και τα παιδιά, για την αντιμετώπιση και κατάλληλο χειρισμό των επιπτώσεων που μπορεί να προκύψουν λόγω της δημόσιας έκθεσής τους.

7. Δικαίωμα στην ψυχαγωγία και καλλιτεχνική έκφραση. Οι απαιτήσεις της συμμετοχής του παιδιού στην παραγωγή πρέπει να εξυπηρετούν την άσκηση του δικαιώματός του σε ψυχαγωγία και καλλιτεχνική έκφραση και όχι να προκαλούν, δυσανάλογα μεγάλη, ψυχική, σωματική εξάντληση, μακρά σε διάρκεια και ένταση διαταραχή είτε του συνήθους ρυθμού ζωής των παιδιών είτε της ψυχικής τους ισορροπίας.

8. Προστασία της ιδιωτικής ζωής και αξιοπρέπειας. Η συγκατάθεση των γονιών ή του παιδιού για συμμετοχή σε παραγωγή δεν αφαιρεί την υποχρέωση των υπεύθυνων της παραγωγής για σεβασμό των παιδιών ως άτομα με δικαιώματα και αξιοπρέπεια, το ότι δεν πρέπει να παρουσιάζονται πληροφορίες που εμπίπτουν στη σφαίρα της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής του παιδιού ή/και που δεν εξυπηρετούν το σκοπό της παραγωγής.

9. Προστασία. Οι διαδικασίες της εκπομπής πρέπει να τέτοιες ώστε να μην θυματοποιούν, να υπονομεύουν θέματα προστασίας ή να υποβάλλουν το εμπλεκόμενο παιδί σε αχρείαστη ταλαιπωρία. Είναι απαραίτητη η δημιουργία περιβάλλοντος φιλικού προς τα παιδιά και όλοι οι εμπλεκόμενοι επαγγελματίες να αντιλαμβάνονται τις υποχρεώσεις τους κατά τις επαφές τους μαζί τους. Επιπρόσθετα, πρέπει να διασφαλίζεται επαρκής επιτήρηση των παιδιών από άτομα τα οποία θα είναι ειδικά επιφορτισμένα με τη συγκεκριμένη ευθύνη.

10. Κατάλληλη προετοιμασία και στήριξη. Ο χώρος, οι διαδικασίες και τα τεχνικά μέρη μιας παραγωγής δεν είναι οικείος στα παιδιά. Απαιτείται κατάλληλη προετοιμασία των παιδιών τόσο για τα τεχνικά μέρη όσο και τα διαδικαστικά, ενώ συστήνεται η συνεχής καθόλη τη διάρκεια της παραγωγής, παρουσία και στήριξη τους από ειδικούς καταρτισμένους να χειρίζονται και να εργάζονται με παιδιά.