Στις 09/ 03/ 2010 η Επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού συμμετείχε σε συνεδρία της Υποεπιτροπής Νομικών για θέματα Δικαίου για τους Ανηλίκους η οποία συνέχισε τη συζήτηση σε σχέση με την Πρόταση Νόμου του περί Ανηλίκων Νόμου του 2003. Στα πλαίσια της εν λόγω συνεδρίας η Επίτροπος κατάθεσε το πιο κάτω κείμενο:
Σημείωμα Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού σε σχέση με την Πρόταση Νόμου του περί Ανηλίκων Νόμου του 2003 για τη Συνεδρία της Υποεπιτροπής Νομικών για τα θέματα του Δικαίου για τους Ανηλίκους, ημερομηνίας 9/3/2010
Στην προηγούμενη συνεδρίαση της Επιτροπής Νομικών για το πιο πάνω αναφερόμενο θέμα, ως Επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού εισηγήθηκα τη θέσπιση του απαραίτητου νομοθετικού πλαισίου το οποίο να εκσυγχρονίζει τις υπάρχουσες νομοθεσίες και διοικητικές πρακτικές αναφορικά με τη θέση των παιδιών στο δικαστικό σύστημα. Θα πρέπει παράλληλα να διασφαλιστεί ότι το νομοθετικό αυτό πλαίσιο είναι συμβατό με όλες τις πρόνοιες της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού αλλά και με τις κατευθυντήριες γραμμές, κανονισμούς και τα ελάχιστα πρότυπα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και άλλων διεθνών οργανισμών, όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης, αναφορικά με τη θέση των παιδιών στο δικαστικό σύστημα.
Έχω προχωρήσει σε μια αρχική ανάγνωση και μελέτη τόσο του νομοσχεδίου που έχει ετοιμαστεί από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας όσο και της Πρότασης Νόμου του Προέδρου της Επιτροπής Νομικών. Επιθυμώ να σημειώσω ότι κατά την άποψή μου το νομοσχέδιο που ετοιμάστηκε από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, ενώ αναφέρεται στον τίτλο του η πρόληψη και αντιμετώπιση της παιδικής παραβατικότητας, στις ουσιαστικές τους διατάξεις δεν ασχολείται ουσιαστικά με την πρόληψη αλλά παραθέτει σειρά διατάξεων που αφορούν κυρίως στην αντιμετώπιση της παιδικής παραβατικότητας. Πιο συγκεκριμένα, το νομοσχέδιο καταπιάνεται με θέματα γενικών αρχών που πρέπει να διέπουν τις διαδικασίες που αφορούν στα παιδιά παραβάτες με αναφορά κυρίως στη διερεύνηση αδικημάτων, σύλληψη, κράτηση και φυλάκιση παιδιών, τα δικαστήρια ανηλίκων και τα μέτρα ή ποινές που μπορούν να επιβληθούν το διορισμό εκπροσώπου ανηλίκων κ.λ.π. Παρά το γεγονός ότι γίνεται αναφορά στη Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού και στους Βασικούς Κανόνες των Ηνωμένων Εθνών για την Απονομή της Δικαιοσύνης Ανηλίκων (Beijing Rules) οι διατάξεις του νομοσχεδίου δεν περιλαμβάνουν ουσιαστικά μέτρα για την αποτελεσματική εφαρμογή των αρχών που περιλαμβάνονται στις διεθνείς αυτές πράξεις. Τέλος, οι διατάξεις του δεν είναι ιδιαίτερα συγκροτημένες ενώ το ρυθμιστικό του αντικείμενο δεν είναι ιδιαίτερα σαφές.
Η πρόταση Νόμου του Προέδρου της Επιτροπής Νομικών, ρυθμίζει πολύ πιο συγκεκριμένα και με πολύ πιο συγκροτημένο τρόπο τη μεταχείριση των παιδιών παραβατών στο πλαίσιο του ποινικού δικαστικού συστήματος, τις διαδικασίες και δικαιοδοσία του δικαστηρίου ανηλίκων, τα μέτρα που μπορούν να ληφθούν και τις εναλλακτικές θεραπείες ή ποινές που μπορούν να επιβληθούν από το Δικαστήριο. Παρά ταύτα, οι διατάξεις της πρότασης νόμου θα πρέπει να εξεταστούν μία προς μία υπό το φως των υποχρεώσεων που προκύπτουν από τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού και τα κείμενα του Οργανισμού Ηνωμένων επί του θέματος για να διαπιστωθεί η συμβατότητά τους με αυτά. Η απουσία για παράδειγμα κατώτατης ηλικίας για την οποία θεωρείται ότι ο ανήλικος ενήργησε με καταλογισμό ή στην οποία επιτρέπεται η κράτηση ανηλίκων ή οι διατάξεις για τον άμεσο καταναγκασμό σε ανηλίκους που έχουν τοποθετηθεί σε κατάστημα σωφρονισμού ή σε ίδρυμα αγωγής δεν συνάδουν κατά την άποψή μου με το γράμμα και το πνεύμα του διεθνούς δικαίου. Τα δε μέτρα πρόληψης της νεανικής παραβατικότητας είναι και πάλι κατασταλτικά και δεν φαίνεται να συνάδουν με τις κατευθυντήριες γραμμές για την πρόληψη της νεανικής παραβατικότητας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (Riyadh Guidelines). Περαιτέρω, η πρόταση Νόμου δεν αναθεωρεί το νομικό πλαίσιο που ισχύει σήμερα αναφορικά με τους ανήλικους παραβάτες και ρυθμίζει με πολύ περιοριστικό τρόπο το θέμα μόνο της θέσης των παιδιών στο πλαίσιο της ποινικής δικαιοσύνης.
Είναι η θέση μου ότι οι σύγχρονες αντιλήψεις αναφορικά με τα δικαιώματα των παιδιών επιβάλλουν τη θέσπιση ολοκληρωμένης και οριζόντιας νομοθεσίας που να διέπει τη θέση των παιδιών στο δικαστικό σύστημα γενικά. Η θέση αυτή στηρίζεται, μεταξύ άλλων και στις πρόσφατες συζητήσεις και διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα αυτή τη στιγμή στο Συμβούλιο της Ευρώπης για την υιοθέτηση Κατευθυντήριων Γραμμών του Συμβουλίου της Ευρώπης αναφορικά με τη Φιλική προς το Παιδί Δικαιοσύνη (Child friendly Justice) (Έγγραφο ημερομηνίας 15 Οκτωβρίου 2009 – πρώτο προσχέδιο ομάδας εμπειρογνωμόνων: Eίναι διαθέσιμο από το Γραφείο της Επιτρόπου). Το έγγραφο αυτό αναφέρεται στη φιλική προς το παιδί δικαιοσύνη ως εκείνο το δικαστικό σύστημα το οποίο διασφαλίζει την αποτελεσματική και ικανοποιητική εφαρμογή όλων των δικαιωμάτων του παιδιού με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, λαμβάνοντας υπόψη το βαθμό ωριμότητας και κατανόησής του καθώς και τις ιδιαίτερες περιστάσεις της περίπτωσής του. Οι κατευθυντήριες αυτές γραμμές θα πρέπει να εφαρμόζονται σε σχέση με όλες τις περιπτώσεις κατά τις οποίες τα παιδιά ενδέχεται να έρθουν σε επαφή με τις αρμόδιες αρχές και τα δικαστήρια κατά την εφαρμογή είτε ποινικών, είτε διοικητικών είτε αστικών δικαστικών διαδικασιών και με οποιαδήποτε ιδιότητά τους, δηλαδή ως θύματα, μάρτυρες ή ως κατηγορούμενοι. Οι δε διατάξεις αυτές θα πρέπει να ρυθμίζουν όλα τα στάδια που αφορούν στο θέμα, ανάλογα με την περίπτωση, πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την ολοκλήρωση των δικαστικών διαδικασιών. Θα πρέπει να ρυθμίζονται ειδικότερα οι ευάλωτες κατηγορίες παιδιών όπως παιδιά θύματα σοβαρών ποινικών αδικημάτων, παιδιά παραβάτες, παιδιά υπό κράτηση κ.λ.π. Σ’ αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να ρυθμιστούν ειδικότερα τα θέματα πρόληψης της παιδικής παραβατικότητας καθώς και η μεταχείριση των παιδιών στο πλαίσιο των ποινικών διαδικασιών αλλά και η μετέπειτα μεταχείρισή τους αναφορικά με εναλλακτικές μεθόδους ή μέτρα που μπορούν να ληφθούν ή αναφορικά με την υπαγωγή παιδιών στο σωφρονιστικό σύστημα εκεί και όπου αυτό κρίνεται απολύτως αναγκαίο.
Οι διατάξεις του Νόμου θα πρέπει να διασφαλίζουν επίσης ότι η μεταχείριση των παιδιών σε κάθε δικαστική διαδικασία θα διέπεται από τις βασικές αρχές του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού, του σεβασμού της αξιοπρέπειας, της συμμετοχής, της προστασίας από κάθε μορφής διάκριση και της ορθής εφαρμογής των νόμων. Πιο συγκεκριμένα θα πρέπει να διασφαλίζεται το δικαίωμα του παιδιού σε κάθε δικαστική διαδικασία και ανάλογα με τη θέση του παιδιού στο πλαίσιο της εν λόγω διαδικασίας για πληροφόρηση και νομική συμβουλή, προστασία της ιδιωτικής του ζωής, ασφάλειας κ.λ.π. Θα πρέπει επίσης να ακολουθείται μια πολυθεματική προσέγγιση αναφορικά με τη θέση του παιδιού στο πλαίσιο δικαστικών διαδικασιών η οποία να οδηγεί στην αξιολόγηση της κατάστασής του, των περιστάσεων που το οδήγησαν σε πράξεις ή παραλείψεις κ.λ.π.
Παράλληλα το νομοθετικό πλαίσιο θα πρέπει να καθορίζει εκείνους του διοικητικούς μηχανισμούς και αρμόδιες αρχές για την παρακολούθηση της ορθής εφαρμογής του νόμου, για την τήρηση στατιστικών και δεδομένων σε σχέση με παιδιά στο πλαίσιο δικαστικών διαδικασιών και ιδιαίτερα των ποινικών, την αποτελεσματικότητα των νομικών ρυθμίσεων καθώς και μηχανισμούς αξιολόγησης και κατά καιρούς αναθεώρησής έτσι ώστε να επιτευχθεί το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, αυτό της φιλικής προς το παιδί δικαιοσύνης που θέτει το παιδί στο επίκεντρό της όταν αυτό έρχεται για διάφορους λόγους σε επαφή με τη δικαιοσύνη.
Υπό το φως όλων των πιο πάνω, και δεδομένης της πολυπλοκότητας και σοβαρότητας του όλου θέματος η οποία δεν επιτρέπει, κατά την άποψή μου, τη λεπτομερή συζήτηση όλων αυτών των θεμάτων απ΄ ευθείας ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών, εισηγούμαι τη δημιουργία νομοπαρασκευαστικής επιτροπής η οποία να απαρτίζεται από εκπροσώπους της Βουλής των Αντιπροσώπων, του Ανωτάτου Δικαστηρίου, της Νομικής Υπηρεσίας, του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, και του Γραφείου της Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, η οποία να μελετήσει τα δύο κείμενα που ήδη υπάρχουν και να τα συγκεράσει και προσαρμόσει με τέτοιο τρόπο ώστε να επιτευχθεί η θέσπιση της ολοκληρωμένης και οριζόντιας νομοθεσίας που εισηγούμαι πιο πάνω. Η εντολή για τη δημιουργία της εν λόγω Επιτροπής μπορεί να δοθεί από την Κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών, η οποία σε συνεργασία και με τα αρμόδια Υπουργεία, μπορούν να καθορίσουν το χρονικό πλαίσιο εντός του οποίου θα πρέπει να ετοιμαστεί ένα πρώτο ολοκληρωμένο προσχέδιο το οποίο να τεθεί για συζήτησή ενώπιον της Επιτροπής Νομικών.
Λήδα Κουρσουμπά
Επίτροπος Προστασίας
των Δικαιωμάτων του Παιδιού
περί Ανηλίκων Νόμος του 2003 ΣΗΜΕΙΩΜΑ.pdf
Πίσω στην προηγούμενη σελίδα