11
Στις 29 Μαρτίου 2018 πραγματοποιήθηκε η τρίτη συνάντηση της 8ης Ομάδας Εφήβων Συμβούλων (ΟΕΣ) της Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού με θέμα «Ασφάλεια στο διαδίκτυο». Η συνάντηση αποσκοπούσε στην παροχή γνώσεων και πληροφοριών προς τα μέλη της ΟΕΣ σχετικά με το θέμα της συνάντησης, τη συλλογή των απόψεων των παιδιών γύρω από το συγκεκριμένο θέμα, αλλά και τις θέσεις τους όσον αφορά στην εφαρμογή μέτρων προστασίας των παιδιών κατά τη χρήση του διαδικτύου.
Η πρώτη δραστηριότητα είχε ως στόχο τη χαρτογράφηση των εννοιών που τα μέλη της ΟΕΣ συνδέουν με τη χρήση του διαδικτύου. Από τις δηλώσεις που έκαναν οι συμμετέχοντες διαφάνηκε ότι στη μεγάλη πλειοψηφία τους οι Έφηβοι χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αξιοποιώντας τα με διαφορετικό τρόπο αλλά και σε διαφορετικό ποσοστό του χρόνου τους. Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες ανέφεραν τη σημαντικότητα του διαδικτύου γι’ αυτούς. Όπως ανέφεραν, το διαδίκτυο είναι πολύ σημαντικό για την ενημέρωση, επικοινωνία, αλλά και ψυχαγωγία των παιδιών. Ανέφεραν ότι ο βαθμός σημαντικότητας πιθανόν να διαφέρει σε κάθε παιδί, αφού αυτός εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο το αξιοποιεί ένα παιδί. Ως παράδειγμα αναφέρθηκε ότι το διαδίκτυο χρησιμοποιείται ως εκπαιδευτικό εργαλείο για τη διεκπεραίωση των σχολικών εργασιών, τη ίδια στιγμή όμως, μπορεί το εργαλείο αυτό να προσφέρει πρόσβαση σε λανθασμένη πληροφόρηση, αν το παιδί δεν γνωρίζει πώς να το αξιοποιεί κατάλληλα. Όσον αφορά στο βαθμό στον οποίο το διαδίκτυο επηρεάζει τη ζωή τους, τα μέλη της ΟΕΣ θεωρούν ότι, το διαδίκτυο αποτελεί σημαντικό στοιχείο και επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την καθημερινότητά τους ωστόσο, το γεγονός αυτό, υποστήριξαν, δεν αντιλαμβάνονται να επηρεάζει αρνητικά τη συναισθηματική τους κατάσταση. Ωστόσο, τα μέλη της ΟΕΣ υποστήριξαν ότι, επηρεάζει αρκετά τη ζωή τους και τις αποφάσεις που λαμβάνουν. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε μέλος της ΟΕΣ «σήμερα, όταν τα παιδιά πάνε κάπου ρωτούν αν έχει internet. Αν κάνεις κάτι, πρέπει να το κάνεις post. Η ζωή σου δεν είναι private». Άλλα χαρακτηριστικά σχόλια ήταν ότι «…το διαδίκτυο είναι όλη η ζωή μου», «…ό,τι κάνω πλέον είναι σε post», «... νιώθω την ανάγκη να απαντήσω», «..είμαι addicted στα social media», ενώ χαρακτηριστική ήταν η δήλωση μέλους της ΟΕΣ ότι «…οι έφηβοι πλέον ζουν μέσα από το διαδίκτυο».
Όπως προαναφέρθηκε, τα μέλη της ΟΕΣ καθόρισαν ότι αυτή η επίδραση που έχει το διαδίκτυο στη ζωή τους δεν είναι αρνητική, αλλά ως επί το πλείστο θετική. Μέσω του διαδικτύου οι νέοι μπορούν να αντλήσουν πληροφορίες που δεν μπορούν να αντλήσουν από άλλα εξειδικευμένα άτομα ή θεσμούς, όπως για παράδειγμα την πληροφόρηση για κλάδους σπουδών για επαγγελματική σταδιοδρομία, την οποία είναι δύσκολο να αντλήσεις από τους σχολικούς συμβούλους εις βάθος. Συνεπώς, το διαδίκτυο επηρεάζει όχι μόνο την καθημερινότητά τους, αλλά και αποφάσεις που λαμβάνουν για τη μελλοντική τους ζωή ως ενήλικες, οι οποίες είναι πιο ενημερωμένες λόγω της πληροφόρησης που αντλείται από το διαδίκτυο. Παρόλα αυτά, τα μέλη της ΟΕΣ σημείωσαν και κάποιες αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή των παιδιών από τη χρήση του διαδικτύου, όπως ο εθισμός για συνεχή χρήση του, αλλά και η ενίσχυση της διαδικτυακής επαφής εις βάρος της φυσικής επαφής και επικοινωνίας.
Οι Έφηβοι Σύμβουλοι σημείωσαν στην πλειοψηφία τους ότι είναι άριστοι χρήστες του διαδικτύου. Ανέφεραν ότι για να είναι ένα παιδί καλός γνώστης θα πρέπει να έχει συγκεκριμένες δεξιότητες, όπως να γνωρίζει σε ποιες ιστοσελίδες να μπαίνει, να γνωρίζει τους κινδύνους που προϋποθέτει η χρήση του διαδικτύου, αλλά και να προσέχει τον τρόπο με τον οποίο το αξιοποιεί, ώστε να μην προβεί σε ενέργειες που θεωρούνται παράνομες. Τα μέλη της ΟΕΣ ανέφεραν ότι τις δεξιότητες αυτές τα παιδιά τις αποκτούν μέσω του διαδικτύου, μέσω φίλων, διάφορα ιδιωτικά μαθήματα που λαμβάνουν, την οικογένεια, αλλά και το σχολείο. Στο σημείο αυτό, τα μέλη της ΟΕΣ κατέγραψαν και την αυτοπεποίθηση που αισθάνονται όταν χρησιμοποιούν το διαδίκτυο. Αυτή διαβαθμίστηκε από μέτρια ως άριστη. Όταν ερωτήθηκαν κατά πόσο η αυτοπεποίθηση των παιδιών είναι ιδία με την αυτοπεποίθηση που αισθάνονται στην πραγματική ζωή, υπήρχε ανομοιογένεια στις απόψεις των μελών της ΟΕΣ, με κάποια παιδιά να σημειώνουν ότι η αυτοπεποίθηση των παιδιών είναι πιο ψηλή όταν χρησιμοποιούν το διαδίκτυο, αφού όταν χρησιμοποιείς το διαδίκτυο δεν υπάρχει άμεση αλληλεπίδραση, άρα δίνεται χρόνος στο άτομο να σκεφτεί και να δράσει διαφορετικά, ενώ και το ίδιο το διαδίκτυο μπορεί να διαμορφώσει διαφορετικό τρόπο σκέψης, ενώ άλλα παιδιά σημείωσαν ότι αισθάνονται πιο χαμηλή αυτοπεποίθηση όταν χρησιμοποιούν το διαδίκτυο από αυτή που στην πραγματικότητα διαθέτουν, αφού το διαδίκτυο αφαιρεί την προσωπική επαφή με αποτέλεσμα να είναι πιο δύσκολο να κατανοήσει το άλλο άτομο τι ένα παιδί εννοεί. Μια τρίτη ομάδα παιδιών υποστήριξε ότι η αυτοπεποίθηση που αισθάνονται είναι η ίδια κατά τη χρήση του διαδικτύου και μη.
Τα μέλη της ΟΕΣ ανέφεραν ότι θεωρούν πολύ σημαντικό τα παιδιά να ενημερώνονται για την ασφαλή χρήση του διαδικτύου, αφού είναι θέμα το οποίο έχει αντίκτυπο στη ζωή τους. Οι Έφηβοι Σύμβουλοι υποστήριξαν ότι, αντιλαμβάνονται ποιες αντιλήψεις και συνήθειες θα πρέπει να υιοθετούν σχετικά με τη χρήση του διαδικτύου ωστόσο, εντοπίζουν προβλήματα όταν καλούνται να τις θέσουν σε εφαρμογή. Ανέφεραν ότι, λαμβάνουν εκτενή ενημέρωση από το σχολείο, αλλά και η καθημερινή χρήση του τα εξαναγκάζει να γίνουν καλοί γνώστες και να αποφεύγουν κινδύνους. Παρόλα αυτά, σημείωσαν ότι χρειάζονται περισσότερη ενημέρωση για το θέμα, αφού η χρήση προσωπικών δεδομένων για διαφημιστικούς σκοπούς, η κλοπή της ταυτότητας του παιδιού και η χρήση της από τρίτο άτομο, αλλά και η δημόσια έκθεση χωρίς τη συγκατάθεση του παιδιού αποτελούν κινδύνους που ελλοχεύουν και μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο τα παιδιά.
Η δεύτερη δραστηριότητα είχε ως στόχο να καταγραφούν στοιχεία που απασχολούν τα παιδιά σε σχέση με τα προσωπικά δεδομένα. Τα περισσότερα μέλη της ΟΕΣ απέφυγαν να καταχωρίσουν μια αίτηση που ιδιωτική εταιρεία διαθέτει στο διαδίκτυο υποβάλλοντας τα προσωπικά τους δεδομένα. Συγκεκριμένα, κάποια παιδιά ανέφεραν ότι δεν το έπραξαν λόγω του ότι: (α) υπήρχε περιορισμός να συμπληρωθεί μόνο από άτομα άνω των 18 ετών, (β) θεώρησαν ότι κάποια δεδομένα τα θεωρούσαν προσωπικά και δεν ήθελαν να τα παραχωρήσουν, ειδικά στη συγκεκριμένη ιστοσελίδα που δεν θεωρούσαν ασφαλή, και (γ) υπήρχαν κάποιοι όροι με τους οποίους δεν συμφωνούσαν. Όσον αφορά στα μέλη που επέλεξαν να συμπληρώσουν την αίτηση, σημείωσαν ότι το έπραξαν γιατί θεώρησαν ότι τα στοιχεία που τους ζητούνταν τα χρησιμοποιούν σε πολλές ιστοσελίδες και δεν αφορούσαν προσωπικά δεδομένα τα οποία δεν έπρεπε παραχωρήσουν. Σε σχετική ερώτηση που αφορούσε χώρους στους οποίους οι νέοι παραχωρούν τα προσωπικά τους δεδομένα, αυτοί ανάφεραν ότι στις πλείστες των περιπτώσεων τα παραχωρούν παντού, ιδιαίτερα σε οποιαδήποτε εφαρμογή έχει σχέση με ενημέρωση και επικοινωνία. Μια μικρή ομάδα παιδιών ανέφερε ότι θεωρούν τη διεύθυνση και το τηλέφωνο ως προσωπικά στοιχεία που δεν θέλουν να παραχωρούν με ευκολία. Ένα άλλο μέλος της ΟΕΣ ανέφερε ότι η παραχώρηση προσωπικών δεδομένων είναι αδύνατο να μη γίνεται στο χώρο του διαδικτύου και ότι γι’ αυτό δεν υπάρχει λόγος να γίνεται προσπάθεια προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Όπως δήλωσε αν κάποιος δεν είναι διατεθειμένος να παραχωρεί τα προσωπικά του στοιχεία, τότε θα πρέπει να μην χρησιμοποιεί το διαδίκτυο.
Τα μέλη της ΟΕΣ ερωτήθηκαν κατά πόσο διάβασαν την πολιτική απόρρητου και τους όρους χρήσης πριν παραχωρήσουν τα στοιχεία τους. Κάποια από τα μέλη της ΟΕΣ ανέφεραν ότι τα διάβασαν, άλλα ότι σημείωσαν ότι τα διάβασαν και στη συνέχεια τα διάβασαν, άλλα μέλη ότι τα σημείωσαν στη συνέχεια τα διάβασαν και αφού τα διάβασαν διέγραψαν την αποδοχή τους αφού δεν συμφωνούσαν. Στη μεγάλη τους πλειοψηφία όμως ανέφεραν ότι δεν θα διάβαζαν τους όρους χρήσης και την πολιτική απόρρητου αν συμπλήρωναν μια τέτοια αίτηση στο κινητό τους και ανέφεραν ότι δεν το πράττουν, αφού θεωρούν ότι σε αυτά δεν αναφέρονται στοιχεία που εμπεριέχουν κινδύνους. Σημείωσαν ότι θα βοηθούσε τα παιδιά να διαβάζουν τους όρους χρήσης και την πολιτική
απόρρητου αν αυτά ήταν διατυπωμένα με σαφήνεια και λάμβαναν μικρή έκταση, αν ήταν γραμμένα με μεγαλύτερους χαρακτήρες, ενώ υπογραμμίζονταν και τα πιο σημαντικά σημεία, αν ήταν διατυπωμένα με σχέδια, αν υπήρχε ηχητικό κείμενο και γενικότερα, αν ήταν πιο ελκυστικά προς τον αναγνώστη (με χρώματα και υπογραμμίσεις). Τέλος, τα μέλη της ΟΕΣ ερωτήθηκαν σε ποιο βαθμό τους επηρεάζει η ιστοσελίδα που θα παραχωρήσουν τα προσωπικά τους δεδομένα ή τα δεδομένα που χρειάζεται να παραχωρήσουν. Οι απόψεις ήταν διχασμένες με τα μέλη της ΟΕΣ να αναφέρουν ότι σε διαφορετικές περιπτώσεις τους επηρεάζουν και τα δύο. Παρόλα αυτά, σημείωσαν ότι σε συγκεκριμένες εφαρμογές, όπως τα παιχνίδια, παραχωρούν πολύ εύκολα τα προσωπικά τους δεδομένα.
Οι Έφηβοι Σύμβουλοι προχώρησαν και στην εισήγηση μέτρων που θα συνέβαλλαν στη διαδικασία λήψης απόφασης εκ μέρους των παιδιών, σχετικά με το αν μπορούν να παραχωρήσουν ή όχι προσωπικά τους δεδομένα στο διαδίκτυο. Εισηγήθηκαν την προβολή των συνεπειών από περιπτώσεις παιδιών τα οποία θυματοποιήθηκαν ως μέσο ευαισθητοποίησης των συνομηλίκων τους για την καταχώρηση προσωπικών πληροφοριών στο διαδίκτυο. Εισηγήθηκαν επίσης, την αναγραφή με δημιουργικό και φιλικό προς τα παιδιά τρόπο προειδοποιήσεων για τις πιθανές συνέπειες από την παραβίαση των προσωπικών δεδομένων.
Η επόμενη δραστηριότητα είχε ως στόχους τα μέλη της ΟΕΣ να αναγνωρίσουν ότι οι πληροφορίες που παραχωρούν στο διαδίκτυο αφήνουν πίσω τους το ψηφιακό τους αποτύπωμα, το οποίο δημιουργεί την ψηφιακή ταυτότητα, η οποία τους ακολουθεί για μια ζωή, να προβληματιστούν σχετικά με τις ομοιότητες και τις διαφορές του τρόπου που παρουσιάζουν οι άνθρωποι τον εαυτό τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στην καθημερινότητα, αλλά και να κατανοήσουν τον τρόπο με τον οποίο τα κοινωνικά δίκτυα επηρεάζουν την επιλογή των χαρακτηριστικών ενός ατόμου. Για το σκοπό αυτό, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να εργαστούν σε ομάδες για να δημιουργήσουν το προφίλ ενός παιδιού σε ένα συγκεκριμένο μέσο κοινωνικής δικτύωσης, να το παρουσιάσουν και στη συνέχεια, να προωθήσουν τις αναρτήσεις άλλων ατόμων διαδικτυακά.
Σε συζήτηση που ακολούθησε, οι Έφηβοι Σύμβουλοι ανέφεραν ότι στα προφίλ που δημιούργησαν απέφυγαν να παραχωρήσουν το τηλέφωνό τους, αλλά και τις πολιτικές τους πεποιθήσεις. Σε αντίθεση με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις που προχωρούσαν σε δημοσιοποίησή τους, τα μέλη της ΟΕΣ ανέφεραν ότι λόγω του ότι θεωρούν ότι ο στιγματισμός για το θρήσκευμα έχει ξεπεραστεί, είναι πιο εύκολο να παραχωρήσουν τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, εκτός στην περίπτωση που κάποιο άτομο είναι άθεο, κάτι για το οποίο εξακολουθεί να υπάρχει στιγματισμός στην κυπριακή κοινωνία. Δήλωσαν όμως, ότι οι πολιτικές πεποιθήσεις εξακολουθούν να επηρεάζουν πολλές αποφάσεις και γεγονότα στην κυπριακή κοινωνία, με αποτέλεσμα οι νέοι να αποφεύγουν να παραχωρούν πληροφορίες που τις αφορούν στο διαδίκτυο.
Τα μέλη της ΟΕΣ ανέφεραν ότι γενικά τα παιδιά δηλώνουν ψεύτικα δεδομένα για τη δημιουργία λογαριασμών ή γενικά για να έχουν πρόσβαση σε συγκεκριμένες διαδικτυακές εφαρμογές, δεν παραχωρούν όμως ψευδή πληροφορίες για τον εαυτό τους.
Όσον αφορά στα like που γίνονται, οι Έφηβοι Σύμβουλοι ανέφεραν ότι είναι πολύ σημαντικά για αυτούς και προσδοκούν να λαμβάνουν like όταν προχωρούν σε μια δημοσίευση. Όταν λαμβάνουν like αισθάνονται χαρά, αφού νιώθουν ότι είναι ξεχωριστοί, αποδεκτοί και αγαπητοί. Ανέφεραν ότι δεν συμβαδίζει πάντα η δημοτικότητα στο σχολείο με τη δημοτικότητα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, παρόλο που σε αρκετές περιπτώσεις ισχύει τα παιδιά που είναι δημοφιλή στο σχολικό περιβάλλον να είναι και δημοφιλή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κάποια παιδιά σημείωσαν ότι κριτήριο για να κάνουν like είναι το άτομο που δημοσίευσε (κάνουν like σε άτομα που και αυτά τους κάνουν like), ενώ άλλα παιδιά σημείωσαν ότι κριτήριό τους είναι το περιεχόμενο της δημοσίευσης και όχι το άτομο που το δημοσιεύει.
Οι Έφηβοι Σύμβουλοι υποστήριξαν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προωθούν το δικαίωμα του παιδιού στη συμμετοχή με τυπικό και όχι με ουσιαστικό τρόπο καθώς, τα παιδιά έχουν μεν τη δυνατότητα να δημοσιοποιήσουν τις απόψεις τους ωστόσο, στις πλείστες περιπτώσεις οι απόψεις τους παραμένουν αναρτήσεις στο λογαριασμό τους χωρίς να έχουν την επίδραση ή την κατάληξη που αναμένουν. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις κατά τις οποίες γίνονται δημοσιεύσεις, οι οποίες λαμβάνουν μεγάλες διαστάσεις και προωθούνται σε μεγάλο βαθμό μέσω του διαδικτύου, συμβάλλοντας σε μια κοινωνική αλλαγή, όπως για παράδειγμα αντιρατσιστικές κινητοποιήσεις. Ορισμένα μέλη της ΟΕΣ θεωρούν ότι μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να εκφράσουν πιο εύκολα την άποψή τους λόγω της ευκολίας στην πρόσβαση και τη χρήση, αλλά και ταυτόχρονα στην ψηλή αυτοπεποίθηση που μπορεί να προσδώσει μια πετυχημένη ανάρτηση. Αντιθέτως, άλλα μέλη θεωρούν ότι η έκφραση μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι δύσκολη γιατί ένα παιδί δεν μπορεί να είναι ο εαυτός του, κρύβεται πίσω από μια οθόνη και δεν εκφράζεται ελεύθερα καθώς, ο τρόπος που λειτουργούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθορίζουν και τον τρόπο ή τα περιθώρια έκφρασης των χρηστών.
Σε επόμενη δραστηριότητα, οι Έφηβοι Σύμβουλοι διερεύνησαν ποιες πληροφορίες μπορούν να παραχωρούν στο διαδίκτυο και με ποιο τρόπο να επιλέγουν τρόπους προστασίας κατάλληλους για τους ίδιους όταν χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αρχικά, οι Έφηβοι Σύμβουλοι συζήτησαν ποιες πληροφορίες θεωρούν δημόσιες και ποιες ιδιωτικές. Ως δημόσιες ανέφεραν το ονοματεπώνυμο, το φύλο, την καταγωγή, την ηλικία, τους φίλους, τις ασχολίες, τις φωτογραφίες, τις πληροφορίες και νέα επώνυμων, τις ταινίες, τα ρούχα, τα βιντεάκια ευαισθητοποίησης, διάφορα αποφθέγματα, τα memes, καθώς και screenshots με συνομιλίες φίλων. Ως ιδιωτικές κατέγραψαν τη διεύθυνση, το τηλέφωνο, τα συγγενικά πρόσωπα, τις θρησκευτικές και πολιτικές πεποιθήσεις, την οικογενειακή κατάσταση, τον αριθμό ταυτότητας, τις προσωπικές στιγμές και τις σκέψεις της καθημερινότητας. Όσον αφορά στο email, στα ενδιαφέροντα και στον τόπο εργασίας ή το σχολείο, υπήρχε διαφωνία μεταξύ των μελών της ΟΕΣ με κάποια να θεωρούν ότι αυτές είναι ιδιωτικές πληροφορίες και άλλα δημόσιες. Όταν τα παιδιά ερωτήθηκαν με ποιο κριτήριο κατέταξαν τα δεδομένα, ανέφεραν ότι ο διαχωρισμός γίνεται με βάση το βαθμό στον οποίο θα αξιοποιήσει το άλλο άτομο την πληροφορία και τον τρόπο με τον οποίο θα την αξιοποιήσει.
Κατά την επόμενη δραστηριότητα, τα μέλη της ΟΕΣ συζήτησαν τις εμπειρίες και απόψεις τους από την δημοσιοποίηση υλικού /προσωπικών τους δεδομένων από τρίτα άτομα. Για το σκοπό αυτό, συζήτησαν διάφορα σενάρια που αφορούσαν στη δημοσιοποίηση υλικού από τρίτα άτομα και κατέγραψαν τις απόψεις τους σχετικά με πιθανούς τρόπους αντίδρασής τους. Μέσα από τα όσα ανέφεραν διαφάνηκε ότι, βασικός παράγοντας που επηρεάζει τα συναισθήματα των παιδιών και τους τρόπους με τους οποίους αντιδρούν σε τέτοιες αναρτήσεις είναι το κατά πόσον η ανάρτηση γίνεται με τη συγκατάθεσή τους ή όχι. Επίσης, σημαντική παράμετρος που επηρεάζει τις αντιδράσεις τους αφορά στο βαθμό στον οποίο το περιεχόμενο της ανάρτησης προσβάλει ή θίγει το παιδί.
Διαφάνηκε ότι τα παιδιά έχουν διαφορετικούς τρόπους αντίδρασης σε σχέση με την δημοσιοποίηση υλικού που τα αφορά από τρίτα άτομα. Σε αρκετές περιπτώσεις τα παιδιά δήλωσαν ότι, ειδικά εάν το υλικό αναρτήθηκε χωρίς την συγκατάθεσή τους ή/και τους προσβάλει, ότι θα κατέφευγαν στη χρήση βίας, άλλα ότι θα προσπαθούσαν να συζητήσουν με το άτομο που ανάρτησε το υλικό και άλλα ότι θα προχωρούσαν σε καταγγελία του γεγονότος, κατονομάζοντας ως αποδέκτες της καταγγελίας το διαχειριστή του μέσου κοινωνικής δικτύωσης όπου το υλικό αναρτήθηκε, τις διευθύνσεις των σχολείων, την Αστυνομία και την Επίτροπο Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού. Οι Έφηβοι Σύμβουλοι ανέφεραν ότι είναι πολύ συχνό φαινόμενο να αναρτάται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από τρίτα άτομα υλικό που τους αφορά. Ανέφεραν ότι, οι γονείς συνήθως προχωρούν σε ανάρτηση φωτογραφιών των παιδιών τους χωρίς να ζητήσουν τη συγκατάθεσή τους, ενώ παράλληλα, ανέφεραν ότι οι γονείς έχουν διαφορετική αντίληψη, από τη δική τους, για την καλαισθησία μιας φωτογραφίας και επομένως δεν συμφωνούν αρκετές φορές με τις αναρτήσεις των γονιών τους. Ανέφεραν επίσης, ότι είναι συνηθισμένο φαινόμενο οι συνομήλικοί τους να ανεβάζουν φωτογραφίες χωρίς την άδειά τους και ότι κάποιες φορές αυτό γίνεται για «αστείο» και πείραγμα από το άλλο άτομο. Ένα συχνό μέσο κοινωνικής δικτύωσης στο οποίο οι έφηβοι ανεβάζουν φωτογραφίες χωρίς τη συγκατάθεση άλλων ατόμων είναι το Instagram, όπως τα παιδιά ανέφεραν.
Τα μέλη της ΟΕΣ σημείωσαν ότι θεωρούν πολύ σημαντικό, πριν κάποιο τρίτο άτομο –συμπεριλαμβανομένων και των γονιών τους- δημοσιοποιήσει υλικό που τα αφορά, να ζητείται η συγκατάθεσή τους, καθώς και να διασφαλίζεται ότι το περιεχόμενο του υλικού δεν προσβάλει την αξιοπρέπειά τους. Σε αντίθετη περίπτωση, τέτοιες αναρτήσεις προκαλούν ανασφάλεια στα παιδιά, αλλά και τα αναγκάζουν να μπουν σε μια διαδικασία επεξεργασίας του τρόπου σκέψης των άλλων ατόμων. Εξέφρασαν την άποψη ότι, τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικες θα πρέπει να τύχουν ενημέρωσης για την υπεύθυνη χρήση του διαδικτύου ενώ, παράλληλα, υποστήριξαν ότι πρέπει να δημιουργηθούν εργαλεία και μηχανισμοί ελέγχου για θέματα δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα φιλικά προς το χρήστη και, ιδιαίτερα, προς τα παιδιά. Τέλος, θεωρούν πολύ σημαντικό η οποιαδήποτε συμμετοχή των παιδιών να μην επηρεάζεται από τη συγκατάθεσή τους σε σχέση με τη δημοσιοποίηση υλικού στο διαδίκτυο και ειδικότερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ένα δεύτερο μέρος της συνάντησης αφορούσε το sexting. Συγκεκριμένα, οι δραστηριότητες που υλοποιήθηκαν είχαν ως στόχο τα μέλη της ΟΕΣ να ορίσουν τι περιλαμβάνει γι’ αυτούς το sexting, να αναγνωρίσουν παράγοντες που επηρεάζουν άτομα να προωθήσουν sexting και να εντοπίσουν την ανάγκη των νέων ατόμων για ενδυνάμωση όσον αφορά στο sexting. Τα μέλη της ΟΕΣ ανέφεραν ότι αισθάνθηκαν άβολα με τη δραστηριότητα και το περιεχόμενο συζήτησης, αφού εξελίχθηκε με μία χιουμοριστική διάθεση, όμως το sexting επηρεάζει πολλούς νέους και όπως ανέφεραν, συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό μεταξύ των νέων στην Κύπρο. Σημείωσαν ότι συνήθως οι φωτογραφίες που αποστέλνονται αφορούν περισσότερο κορίτσια, παρά αγόρια. Ανέφεραν ότι γνωρίζουν άτομα που προχωρούν σε sexting ή λαμβάνουν, με αποτέλεσμα οι φωτογραφίες αυτές να δημοσιοποιούνται, με ανυπολόγιστες συνέπειες για το ίδιο το άτομο και την οικογένειά του. Ανέφεραν ότι τα θύματα συνήθως δεν μπορούν να ανακάμψουν από τις αρνητικές συνέπειες. Σημείωσαν επίσης, ότι για να αρνηθεί ένα παιδί να αποστείλει φωτογραφίες με σεξουαλικό περιεχόμενο εξαρτάται από την ηλικία του, το χαρακτήρα του, τις αξίες και αρχές που πρεσβεύει το άτομο, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο το ίδιο το άτομο αντιλαμβάνεται την αποστολή τέτοιων φωτογραφιών, αλλά και τη χρήση του διαδικτύου. Ανέφεραν ότι παρόλο που είναι πιο αποδεκτό μεταξύ των νέων να στέλνονται φωτογραφίες μεταξύ ατόμων που έχουν σχέση παρά μεταξύ αγνώστων, οι σχέσεις που δημιουργούν οι νέοι σε αυτή την ηλικία είναι εφήμερες και γι’ αυτό η αποστολή τέτοιων φωτογραφιών εμπεριέχει πολλούς κινδύνους για το μέλλον και προσθέτουν επιπλέον άγχος στον αποστολέα.
Οι Έφηβοι Σύμβουλοι ανέφεραν ότι για να αντιμετωπιστεί το sexting χρειάζεται να αναπτυχθεί η κριτική σκέψη των νέων και να παρέχεται στήριξη και ενημέρωση τόσο από την οικογένεια, όσο και από το σχολείο. Ανέφεραν ότι, τέτοιες ενέργειες ενδυνάμωσης δεν παρέχονται προς τα παιδιά, τα οποία μαθαίνουν μέσα από εμπειρίες φίλων ή άλλων ατόμων από το σχολικό τους περιβάλλον, αντιλαμβάνονται τις συνέπειες και γίνονται πιο προσεκτικά. Σημείωσαν δε, ότι τα παιδιά που είναι πιο επιρρεπή σε τέτοιες συμπεριφορές είναι τα παιδιά που έχουν χαμηλή αυτοπεποίθηση, τα παιδιά που έχουν ωραίο σώμα, τα παιδιά που για οποιοδήποτε λόγο αντιμετωπίζουν προβλήματα στο σπίτι ή στο σχολείο, παιδιά που δεν λένε εύκολα «όχι». Τα μέλη της ΟΕΣ θεωρούν ότι η ενημέρωση και η ενδυνάμωση θα πρέπει να επεκτείνεται πέραν από τις γνώσεις τεχνικής φύσεως καθώς, σε αρκετές περιπτώσεις, ένα παιδί που εκτίθεται σε διαδικτυακό κίνδυνο μπορεί να γνωρίζει από τεχνικής φύσεως με ποιο τρόπο θα πρέπει να αντιδράσει ωστόσο, η ψυχολογική του κατάσταση να μην είναι τέτοια που να έχει πραγματικά τη δυνατότητα να το πράξει. Οι Έφηβοι Σύμβουλοι υποστήριξαν ότι σημαντικό ρόλο στην ενημέρωση των παιδιών παίζει η ενδυνάμωση σε θέματα αρχών και αξιών, ώστε ένα παιδί να οικοδομήσει χαρακτήρα και να μπορεί να αντεπεξέλθει σε κινδύνους γιατί όπως υποστήριξαν, οι γονείς, όσο καλή επικοινωνία και να διατηρούν με τα παιδιά τους, στις πλείστες των περιπτώσεων παραμένουν απόντες είτε γιατί ευθύνονται οι ίδιοι είτε γιατί τα ίδια τα παιδιά τους αποκλείουν.
Σχετικά με την εφαρμογή του ευρωπαϊκού κανονισμού 679/2016, τα μέλη της ΟΕΣ εξέφρασαν διάφορες απόψεις σχετικά με το όριο ηλικίας στο οποίο θα επιτρέπεται η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με τη συγκατάθεση των γονέων. Ορισμένα μέλη της ΟΕΣ υποστήριξαν ότι, η υιοθέτηση ορίου θα επιφέρει διαφορές και αντιπαραθέσεις μεταξύ γονέων, μεταξύ γονέων και παιδιών ή/και μεταξύ παιδιών. Τα μέλη της ΟΕΣ συμφωνούν ότι η συγκατάθεση των γονέων δεν είναι επαρκές μέτρο προστασίας, αφού δεν συνεπάγεται ότι οι γονείς γνωρίζουν πώς να προστατεύουν τα παιδιά τους από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, συνεπώς η συγκατάθεση δεν θα έχει ουσιαστική σημασία, αλλά τυπική. Εισηγήθηκαν όπως, τα παιδιά εκπαιδεύονται από πολύ μικρή ηλικία, ώστε να είναι έτοιμα όταν φθάσουν σε ηλικία να χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να είναι ικανά να αποφεύγουν κινδύνους. Όπως και σε περιπτώσεις της καθ ημερινής ζωής, η υπερπροστασία των παιδιών δεν τα προστατεύει, αντίθετα τα καθιστά ανίκανα να διαχειριστούν κινδύνους, όπως ανέφεραν τα μέλη της ΟΕΣ. Ταυτόχρονα, σημείωσαν ότι η οικογένεια μπορεί να προστατεύσει το παιδί μέχρι ένα βαθμό, αλλά εξαρτάται και από το πόσο ενημερωμένη είναι η ίδια η οικογένεια για το θέμα. Για το λόγο αυτό, η ενδυνάμωση των παιδιών θα πρέπει να στηρίζεται στην εκπαίδευσή τους. Συγκεκριμένα, οι Έφηβοι Σύμβουλοι ανέφεραν ότι θα πρέπει να υπάρχει μάθημα στο σχολείο αναφορικά με την ασφάλεια στο διαδίκτυο, το οποίο δεν θα βαθμολογείται, αλλά και ούτε θα διδάσκεται από καθηγητές πληροφορικής, οι οποίοι προσανατολίζονται αποκλειστικά σε γνωστικές δεξιότητες. Θα πρέπει να υπάρχει ξεχωριστή ώρα στο αναλυτικό στην οποία να συζητιούνται θέματα ασφάλειας στο διαδίκτυο και να καλλιεργούνται αξίες και αρχές, οι οποίες θα βοηθήσουν τα παιδιά να αποφεύγουν τους κινδύνους. Όλα τα παραπάνω θα πρέπει να επιτελούνται μέσω βιωματικών εργαστηρίων. Η ενημέρωση της οικογένειας επίσης, μπορεί να συμβάλει στην ενδυνάμωση των παιδιών, αφού αποτελεί φορέα προστασίας των παιδιών.
Όσον αφορά στην εφαρμογή του συγκεκριμένου ευρωπαϊκού κανονισμού, διεξήχθη και διαδικτυακή έρευνα για την οποίαν ενημερώθηκαν τα μέλη των ΟΕΣ 2015, 2016, 2017 και 2018, αλλά και τα μέλη της Παιδοβουλής. Η έρευνα διεξήχθη την περίοδο 01-31/03/2018. Στην έρευνα συμμετείχαν 95 παιδιά, εκ των οποίων τα μισά παιδιά ήταν ηλικίας 16 και 17 ετών, ενώ τα υπόλοιπα 13, 14 και 15 ετών (13 ετών: 6%, 14 ετών: 23%, 15 ετών: 13%, 16 ετών: 24% και 17 ετών: 27%).
Η πρώτη ερώτηση ζητούσε από τους συμμετέχοντες να επιλέξουν την ηλικία την οποία θεωρούν ότι πρέπει να προταθεί στη Βουλή των Αντιπροσώπων ως το όριο, κάτω από το οποίο τα παιδιά θα χρειάζονται τη συγκατάθεση των γονέων/κηδεμόνων τους για να έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης. Το μεγαλύτερο ποσοστό των συμμετεχόντων (38%) δήλωσε ότι το όριο θα πρέπει να είναι τα 14 χρόνια. Ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό των συμμετεχόντων (37%) δήλωσε ότι το όριο θα πρέπει να είναι τα 13 χρόνια. Μόνο το 19% δήλωσε ότι το όριο θα πρέπει να είναι τα 15 χρόνια και το 10% τα 16 χρόνια.
Στη συνέχεια, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να αναφέρουν τις συνέπειες που θα έχει στα παιδιά η εφαρμογή της συγκεκριμένης πρόνοιας για εξασφάλιση συγκατάθεσης των γονέων/κηδεμόνων από όλα τα παιδιά κάτω των 16 ετών. Ογδόντα οκτώ συμμετέχοντες απάντησαν στην ανοικτού τύπου ερώτηση, ενώ δύο από αυτούς σημείωσαν ότι δεν γνωρίζουν τι επιπτώσεις μπορεί να έχει κάτι τέτοιο και άλλοι δύο σημείωσαν ότι δεν θα υπάρξουν καθόλου συνέπειες. Η πλειοψηφία των συμμετεχόντων αναφέρθηκε σε αρνητικές συνέπειες, αλλά υπήρξε και αναφορά σε θετικές συνέπειες κατά την εφαρμογή του κανονισμού.
Στις αρνητικές συνέπειες, η αντίδραση των παιδιών και η τεταμένη οικογενειακή ατμόσφαιρα με θυμό και καυγάδες, η οποία θα δημιουργηθεί λόγω του αισθήματος έλλειψης εμπιστοσύνης, αναφέρθηκε από το μεγαλύτερο αριθμό συμμετεχόντων (24). Οκτώ συμμετέχοντες ανέφεραν ότι η εφαρμογή του κανονισμού θα έχει επιπτώσεις στην κοινωνική ζωή των παιδιών, αφού θα μειωθεί η επικοινωνία που διατηρούν με φίλους τους και ιδιαίτερα με άτομα που δεν ζουν κοντά σε αυτούς. Επτά παιδιά ανέφεραν ότι θα παραβιαστεί το δικαίωμα των παιδιών στην πληροφόρηση, αφού τα παιδιά δεν θα μπορούν να βρίσκουν πληροφορίες μέσα από τα δίκτυα αυτά, τις οποίες σε κάποιες περιπτώσεις αξιοποιούν και για τις σχολικές εργασίες. Άλλοι επτά συμμετέχοντες ανέφεραν ότι θα υπάρξει στέρηση της ελευθερίας των παιδιών, τα οποία θα νιώθουν καταπίεση από το μέτρο αυτό. Πέντε άτομα αναφέρθηκαν στην παραβίαση της ιδιωτικής ζωής των παιδιών, αφού θα ασκείται έλεγχος των προσωπικών δεδομένων τους από τους γονείς/κηδεμόνες. Τέσσερα παιδιά ανέφεραν ότι τα παιδιά θα εξακολουθήσουν να χρησιμοποιούν τα συγκεκριμένα μέσα με καταχώριση ψευδών στοιχείων, συνεπώς το μέτρο θα ωθήσει απλά τα παιδιά να «παρανομούν» για να χρησιμοποιούν τα μέσα αυτά. Τρεις συμμετέχοντες σημείωσαν ότι το συγκεκριμένο μέτρο θα συμβάλει στη δημιουργία παθητικών πολιτών, οι οποίοι δεν θα αναπτύξουν την κρίση τους και δεν θα αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες. Άλλες επιπτώσεις που αναφέρθηκαν από τα παιδιά ήταν η μη συμμετοχή σε διαδικτυακές δραστηριότητες λόγω της άρνησης των γονέων, η μη ανάπτυξη δεξιοτήτων και η μη ενημέρωση των παιδιών για την ασφαλή χρήση τους, ο περιορισμός της ελευθερίας των επιλογών που έχουν τα παιδιά ακόμη και στο περιεχόμενο των αναρτήσεών τους, ο τερματισμός της χρήσης των συγκεκριμένων μέσων από τα παιδιά, η αύξηση άλλων φαινομένων όπως η χρήση ουσιών και ο χειρισμός των παιδιών ως ομοιογενή ομάδα, η οποία θεωρείται ως ανώριμη. Παράλληλα, αναφέρθηκε ότι αποτελεί αντίφαση ο περιορισμός της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τα παιδιά, τα οποία ήδη χρησιμοποιούν το διαδίκτυο από μικρή ηλικία.
Οι συμμετέχοντες στη διαδικτυακή έρευνα επισήμαναν και θετικές επιπτώσεις από την εφαρμογή του μέτρου, όπως η ασφαλής χρήση του διαδικτύου και η προστασία των παιδιών, με αποτέλεσμα τη μείωση της κακοποίησης και του εκφοβισμού που λαμβάνουν χώρα στο διαδίκτυο. Κάποια άτομα αναφέρθηκαν σε καλύτερη αντίληψη των κινδύνων που υπάρχουν, αλλά και σε καλύτερη κοινωνικοποίηση των παιδιών. Τα παιδιά σημείωσαν και την επαναφορά στην κανονικότητα της παιδικής ηλικίας με την εφαρμογή του κανονισμού, αφού τα παιδιά θα επιστρέψουν στο παιχνίδι και θα απασχολούνται με άλλες δραστηριότητες, αντί να χρησιμοποιούν διαρκώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Χαρακτηριστικά λόγια παιδιών παρατίθενται παρακάτω:
o «Τα παιδιά θα αναγκάζονται να βάζουν ψεύτικες ηλικίες. Επίσης, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι πλέον μέρος της καθημερινής ζωής, επικοινωνίας και ενημέρωσης για τα παιδιά και είναι δικαίωμα κάθε παιδιού η ενημέρωση».
o «Αν αναλογιστούμε ότι στην Κύπρο στα 18 θεωρείσαι ενήλικας, τότε οι συνέπειες για κάτι τέτοιο θα είναι πολλές. Καταρχάς, δικαίως τα παιδιά θα θεωρούν πως οι γονείς τους δεν τους εμπιστεύονται. Αν όντως η ανατροφή που έδωσαν στα παιδιά τους είναι αξιοπρεπής, τότε αξιοπρεπής θα είναι και η πρόσβασή τους στις υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης. Εκτός και αν θέλουμε οι γονείς να συγκατατίθενται για κάθε πράξη των παιδιών τους μέχρι τα 30. Τα παιδιά με την εφαρμογή αυτής της πρόνοιας δεν θα ανεξαρτητοποιηθούν ποτέ. Θα ελέγχονται συνεχώς από κάποιο -για αυτούς - ανώτερο. Δεν θα αναπτύξουν κριτική σκέψη, ούτε θα πειραματιστούν για να μάθουν. Συνεπώς καλύτερη είναι η εφαρμογή πρόνοιας σε μικρότερες ηλικίες».
o «Τα παιδιά θα νιώθουν περισσότερο καταπιεσμένα και δεν θα αποκτήσουν προσωπική ζωή και ελεύθερη βούληση λόγω του ότι θα πρέπει να μοιράζονται τα πάντα με τους γονείς/κηδεμόνες τους, μην μπορώντας να επικοινωνήσουν ελεύθερα και να πάρουν αποφάσεις. Θα μπορούσαν απλά να κλειδώνονται σελίδες, τις οποίες οι γονείς δεν θα ήθελα τα παιδιά τους να επισκέπτονται».
o «Ανάγκη διαφυγής σε άλλα μέσα προκειμένου να αποδείξουν ότι μεγάλωσαν/ωρίμασαν και μπορεί να αυξηθούν φαινόμενα όπως κάπνισμα, χρήση ουσιών λόγω της πίεσης στην έκφραση, κοινωνικοποίηση, επικοινωνία».
o «Τα παιδιά στα 14 μπαίνουν στην εφηβεία και θέλουν να αποκτήσουν τους δικούς τους φίλους και να ανεξαρτητοποιηθούν από τους γονείς τους. Με το να απαγορεύεται η σύνδεση τους σ' αυτά τα μέσα δεν θα μπορέσουν να ενταχθούν στη κοινωνία του 2018+. Ταυτόχρονα πολλά παιδιά δεν θα έχουν ποτέ έγκριση από τους γονείς τους και θα περιθωριοποιούνται γι' αυτό».
o «Δεν θα έχουν δικαίωμα στην προσωπική τους ζωή. 16 χρονών είσαι ήδη μεγάλος για να παίρνεις τέτοιου είδους μικρές αποφάσεις, όπως το να έχεις λογαριασμό σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αν στα 16 μπορείς να παντρευτείς στην Κύπρο, γιατί όχι λογαριασμό στο διαδίκτυο πιο πριν»;
o «Θα τους στερηθεί η ευκαιρία να νιώσουν ανεξάρτητοι, χωρίς να είναι σε μεγάλο κίνδυνο (νοουμένου ότι έχουν ενημερωθεί σωστά για το πως να προστατεύονται και να τα χρησιμοποιούν). Επίσης, η συγκατάθεση από το γονέα σε οποιαδήποτε ηλικία δεν εξασφαλίζει την ασφάλεια και προστασία των παιδιών διότι οτιδήποτε γίνεται στο διαδίκτυο είναι σχεδόν ανεξέλεγκτο, ενώ ταυτόχρονα καλλιεργεί ένα απολυταρχικό πνεύμα μέσα στην οικογένεια, που ως αποτέλεσμα μπορεί να κάνει πιο δύσκολη την περίοδο προσαρμογής μετά την ενηλικίωση του κάθε παιδιού, αφού δεν θα έχει τόσο συχνά την ευκαιρία να πάρει πρωτοβουλία».
o «Στις μέρες μας τα παιδιά από μικρή ηλικία χρησιμοποιούν το διαδίκτυο και τα τηλέφωνα χωρίς να ξέρουν τους κινδύνους που υπάρχουν, άρα πιστεύω θα έχει μόνο θετικές συνέπειες στα παιδιά γιατί θα τους αποτρέψει από τυχόν κινδύνους».
o «Οι συνέπειες θα είναι μόνο θετικές, αφού έτσι θα υπάρχει έστω και τυπικά η "προστασία" ανηλίκων από κινδύνους που υπάρχουν στα social media γενικότερα. Αυτό κατά την άποψη μου δεν είναι και απόλυτα ασφαλής, αφού και πάλι μπορεί ένα παιδί κάτω των 16 να παρασυρθεί από επιτήδειους».
3η συνάντηση ΟΕΣ 2018 - Αναφορά για ιστοσελίδα για διαδίκτυο.pdf
Πίσω στην προηγούμενη σελίδα