Αισθάνομαι τεράστια τιμή και ιδιαίτερο προνόμιο που σας καλωσορίζω στην αποψινή επετειακή μας Εκδήλωση. Σήμερα η Παγκόσμια Κοινωνία τιμά και γιορτάζει την 20η επέτειο της υιοθέτησης, από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Η 20η Νοεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα των Δικαιωμάτων του Παιδιού, σηματοδοτεί την αναγνώριση στα παιδιά δικαιωμάτων τα οποία τους παρέχουν τη δυνατότητα και τα ενδυναμώνουν ώστε να αναπτυχθούν σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες.

Με την υιοθέτηση της Σύμβασης πριν από δύο δεκαετίες, η διεθνής κοινότητα, ομόφωνα, αναγνώρισε ότι τα παιδιά δεν αποτελούν ιδιοκτησία των γονιών τους, αλλά είναι κάτοχοι δικών τους δικαιωμάτων, αντίληψη που μέχρι τότε δεν ανταποκρίνετο στις πεποιθήσεις της επιστημονικής κοινότητας ούτε και της κοινωνίας. Για πρώτη φορά στην ιστορία εισήχθηκε μια «νέα παιδική ηλικία» με μια ιστορική μετατόπιση στη θεώρηση των παιδιών. Τα παιδιά είναι άνθρωποι με αισθήματα, απόψεις, εμπειρίες, ανάγκες και δικαιώματα. Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, είναι η μοναδική Διεθνής Πράξη ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αναφέρεται στη λέξη αγάπη ενώ η στοργή, θεωρείται ότι αποτελεί το βασικό στοιχείο για τη διασφάλιση του συμφέροντος του παιδιού.

Η Σύμβαση αναγνωρίζει τα παιδιά ως πρωταγωνιστές στη δική τους ανάπτυξη, ως ανθρώπινες υπάρξεις και όχι ανθρώπινα όντα υπό δημιουργία, με κάθε δικαίωμα να απολαμβάνουν το παρόν τους και όχι αυτό να θυσιάζεται για ένα αβέβαιο μέλλον. Είναι το σήμερα πάνω στο οποίο κτίζεται το αύριο. Για τούτο, ακριβώς το λόγο, η Σύμβαση, δίνει μεγάλη έμφαση το παρόν του παιδιού να είναι γεμάτο με ευκαιρίες για την ανάπτυξή του. Υπό την έννοια αυτή, αναγνωρίζει στο παιδί το δικαίωμα να τυγχάνουν απόλυτου σεβασμού οι εμπειρίες, η ατομικότητα, η διαφορετικότητα και η υπόστασή του. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, η Σύμβαση περιλαμβάνει συνδυασμό δικαιωμάτων προστασίας, παροχών και συμμετοχής, με βασικό άξονα το σεβασμό του παιδιού.

Η Σύμβαση ερμηνεύεται ταυτόσημα σε όλα τα μέρη της γης και θέτει κοινά πρότυπα. Την ίδια ώρα, λαμβάνει υπόψη τις πολιτισμικές διαφορές και την κοινωνική, οικονομική και πολιτική πραγματικότητα των Κρατών, έτσι ώστε κάθε Κράτος, να αναζητήσει τα δικά του μέσα εφαρμογής των δικαιωμάτων, σε όλο τους το εύρος. Τούτα περιλαμβάνουν την ανάπτυξη και εφαρμογή στοχευμένων νομοθετικών ρυθμίσεων και πολιτικών, καθώς και κατάλληλο προγραμματισμό ενεργειών. Η αποτελεσματικότητα των μέτρων βασίζεται στην εφαρμογή των τεσσάρων βασικών αρχών της Σύμβασης: της μη διάκρισης, της διασφάλισης του συμφέροντος του παιδιού, της επιβίωσης και ανάπτυξής του και της συμμετοχής.

Η Σύμβαση έτυχε καθολικής αποδοχής και κυρώθηκε από όλα τα Κράτη των Ηνωμένων Εθνών, με μόνη εξαίρεση τις Η.Π.Α και τη Σομαλία. Τα Κράτη έχουν με τον τρόπο αυτό δεσμευτεί, όχι μόνο να την αποδεχτούν αλλά και να διασφαλίσουν την εφαρμογή του περιεχομένου της. Αναμφίβολα, η Σύμβαση συνιστά τη νομική βάση για την αντιμετώπιση των παιδιών και έχει βοηθήσει στη βελτίωση της ζωής εκατομμυρίων παιδιών. Ενεθάρρυνε τους ενήλικες να ακούνε τις απόψεις των παιδιών και συνέβαλε ώστε τα δικαιώματα του παιδιού να τοποθετηθούν στην πολιτική ατζέντα. Χάρη στη Σύμβαση, αναπτύχθηκε διεθνής συνεργασία με προτεραιότητα τα παιδιά, ώστε να διασφαλιστούν τρόποι αποτελεσματικής προστασίας των δικαιωμάτων τους.

Παρά, όμως, την οικουμενική αποδοχή της Σύμβασης, και τις σημαντικές προσπάθειες που έγιναν στα 20 αυτά χρόνια, η εφαρμογή στην πράξη των προνοιών της Σύμβασης δεν είναι αυτονόητη. Τα παιδιά παραμένουν τα πλέον ευάλωτα άτομα. Σήμερα, εξακολουθούν να παρουσιάζονται σοβαρές παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους: Η άσκηση βίας, η σεξουαλική κακοποίηση, η οικονομική εκμετάλλευση και η εμπορία παιδιών παρουσιάζονται, σε μικρότερη ή μεγαλύτερη έκταση, σχεδόν σε κάθε σημείο του πλανήτη. Είναι, επίσης, τραγικά παραδεκτό ότι, συγκεκριμένες ομάδες παιδιών, όπως τα κορίτσια, τα παιδιά με αναπηρίες, τα παιδιά μειονοτήτων, τα παιδιά που εμφανίζονται ενώπιον της δικαιοσύνης, τα παιδιά μεταναστών και άλλες περιθωριοποιημένες ομάδες, εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν διάφορες μορφές δυσμενούς διάκρισης.

Θέλω να επισημάνω ότι, η διασφάλιση των δικαιωμάτων του παιδιού είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την οικογένεια. Όταν οι γονείς αντιμετωπίζουν δύσκολες συνθήκες, τα παιδιά, αναπόφευκτα, αντιμετωπίζουν προβλήματα. Η πρακτική εφαρμογή των δικαιωμάτων των παιδιών προϋποθέτει γονείς οι οποίοι είναι ενήμεροι, ευαισθητοποιημένοι αλλά και σε θέση να διασφαλίσουν και να σεβαστούν τα δικαιώματα των παιδιών τους. Ωστόσο, πολλά παιδιά, ακόμη, μεγαλώνουν σε οικογένειες στις οποίες οι γονείς δεν είναι ικανοί να διασφαλίσουν την εφαρμογή των δικαιωμάτων τους.

H 20η επέτειος της Σύμβασης παρέχει μια μοναδική ευκαιρία να γιορτάσουμε την πρόοδο που επιτεύχθηκε και, παράλληλα, να εξετάσουμε το βαθμό συμμόρφωσης των Κρατών.

Η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού διοργάνωσε στις 8-9 του περασμένου Οκτωβρίου στη Γενεύη επετειακή εκδήλωση με θέμα «Αξιοπρέπεια, Ανάπτυξη και Διάλογος». Πρόκειται για τρεις ενότητες που συνιστούν και τις μεγάλες προκλήσεις για την πλήρη εφαρμογή της Σύμβασης.

Το θέμα αυτό υιοθετήσαμε και εμείς φέτος, αναγνωρίζοντας ότι η κάθε ενότητα, αντιπροσωπεύει μια μεγάλη ομάδα προνοιών της Σύμβασης. Τούτο, στην ουσία, συνιστά ανανέωση της δέσμευσής μου να συνεχίσω να αφιερώνω όλες μου τις προσπάθειες για να ανταποκριθώ σε κάθε μία από τις προκλήσεις αυτές: Διασφάλιση της αξιοπρέπειας και παροχή ευκαιριών ανάπτυξης για κάθε παιδί που ζει στην Κύπρο και, παράλληλα, προώθηση του συμμετοχικού διαλόγου με τους ενήλικες. Έχω την πεποίθηση ότι, η προώθηση των αναγκαίων δράσεων που θα επιφέρουν μόνιμη αλλαγή στον τρόπο που τα παιδιά αντιμετωπίζονται και η επιτυχία στο στόχο αυτό, είναι το καλύτερο δώρο που μπορούμε να προσφέρουμε, όπως έχουμε υποχρέωση να πράξουμε, σε όλα τα παιδιά που ζουν στην Κύπρο.

Η αξιοπρέπεια του παιδιού απορρέει από την ανθρώπινη υπόσταση του και στηρίζεται μέσα από την αναγνώριση, την προώθηση και το σεβασμό των δικαιωμάτων του. Η αξιοπρέπεια, παρόλο που δεν καθορίζεται σε συγκεκριμένο άρθρο της Σύμβασης, είναι θεμελιώδης αρχή για την προοπτική των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το παιδί, σήμερα, εξακολουθεί να γίνεται αντικείμενο κακοποίησης, εκμετάλλευσης και θύμα διαφόρων μορφών διάκρισης γιατί, ακριβώς, αντιμετωπίζεται ως μικρή ύπαρξη και όχι ως άτομο, κάτοχος δικαιωμάτων. Πολλά χρειάζεται να γίνουν, όσον αφορά την αναγνώριση δικαιωμάτων στο παιδί και, παράλληλα, την ανάγκη, για προστασία του, λόγω της σωματικής και πνευματικής του ανωριμότητας. Ας μην μας διαφεύγει ότι, τα παιδιά δεν είναι μικροί άνθρωποι με μικρά δικαιώματα.

Το δικαίωμα ανάπτυξης του παιδιού διασφαλίζεται από το άρθρο 6 καθώς και το προοίμιό της Σύμβασης, που παραπέμπει στην «αρμονική ανάπτυξη του παιδιού». Η ανάπτυξη είναι μια ευρεία έννοια. Δεν αφορά μόνο τη φυσική ανάπτυξη αλλά επεκτείνεται στη νοητική, ψυχική, ηθική, ψυχολογική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Τα παιδιά, ως ξεχωριστές οντότητες και κάτοχοι δικαιωμάτων, έχουν ιδιαίτερες ανάγκες οι οποίες, όμως, προοδευτικά αλλάζουν λόγω της αναπτυξιακής φύσης του παιδιού. Όσο το παιδί αναπτύσσεται, σταδιακά ο έλεγχος των γονιών μειώνεται. Στη διαδικασία αυτή το Κράτος οφείλει να εφαρμόζει μέτρα για να διασφαλίσει την επιβίωση και ολιστική ανάπτυξη κάθε παιδιού. Ακριβολογώντας, θα μπορούσε να λεχθεί ότι η ανάπτυξη από μόνη της δικαιολογεί τα μέτρα που κάθε Κράτος οφείλει να λαμβάνει στην εφαρμογή όλων των προνοιών της Σύμβασης, αφού, όλες θεωρούνται σημαντικές σε σχέση με την ανάπτυξη του παιδιού.

Ο διάλογος προϋποθέτει ισότητα θέσεων μεταξύ δύο πρωταγωνιστών. Απαιτεί καλή ακρόαση, ελεύθερη έκφραση απόψεων και από τις δύο πλευρές αλλά, κυρίως, το κάθε ένα από τα δύο μέρη να συμμετέχει αποτελεσματικά στη διαδικασία. Στα 20 χρόνια από την υιοθέτηση της Σύμβασης, έχει επιτευχθεί σημαντική πρόοδος, σε διεθνές και εθνικό επίπεδο, καθ’ όσον αφορά την ανάπτυξη νομοθεσίας, πολιτικών και πρακτικών για την προώθηση της εφαρμογής του άρθρου 12 της Σύμβασης, το οποίο διασφαλίζει το δικαίωμα του παιδιού στη συμμετοχή σε αποφάσεις που το αφορούν.

Η μεγάλη πρόκληση τώρα είναι να μεταφραστεί το δικαίωμα αυτό σε αποτελεσματικό και συμμετοχικό διάλογο μεταξύ του Κράτους, της κοινωνίας, των γονιών, των επαγγελματιών που ασχολούνται με παιδιά και των ίδιων των παιδιών. Ζητούμενο είναι η συμμετοχή του παιδιού, όχι περιστασιακά και συμβολικά, αλλά σε όλα τα επίπεδα, σε κάθε απόφαση που αφορά τα παιδιά, σε καθημερινή βάση. Επιβάλλεται τα παιδιά να αφεθούν να επηρεάζουν με τη συμμετοχή τους τις δικές τους ζωές. Η πρόκληση για μας είναι να διασφαλίσουμε όχι μόνο τη συμμετοχή των παιδιών αλλά και τον πραγματικό διάλογο μαζί τους. Οι ενήλικες χρειάζεται να αλλάξουν, να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα. Ο Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, Thommas Hammarberg, σε πρόσφατη ομιλία του, αναφέρθηκε, χαρακτηριστικά, σε μια φράση των ίδιων των παιδιών: «Είμαστε υπεύθυνοι, εμπιστευτείτε μας», θέλοντας να τονίσει, με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο, ότι η εμπιστοσύνη προς τα παιδιά είναι απαραίτητη για την πραγματική άσκηση των δικαιωμάτων τους.

Κύριε Πρόεδρε,

Επιδιώκω, μέσα από τη διαδικασία της συστηματικής ενασχόλησης μου με αυτές τις προκλήσεις, να διαμορφώσω τέτοιες εισηγήσεις και συστάσεις, οι οποίες θα βοηθήσουν να στραφεί η προσοχή όλων στα πρακτικά μέτρα που χρειάζεται να ληφθούν προκειμένου να επιτευχθεί η αποτελεσματική εφαρμογή των δικαιωμάτων του παιδιού. Προσδοκώ σε μια μέρα όπου η απόλαυση των δικαιωμάτων τους θα γίνει πραγματικότητα για όλα τα παιδιά που ζουν στην Κύπρο.

Κύριε Πρόεδρε,
Εκλεκτοί προσκεκλημένοι,

Πιστοί στον στόχο, που από την περσινή μας επετειακή Εκδήλωση καθιερώσαμε, για ουσιαστική προώθηση του δικαιώματος συμμετοχής των παιδιών, μέσα στα πλαίσια δημιουργίας κλίματος συνεργασίας και σεβασμού της αξιοπρέπειας και της ανάπτυξης του παιδιού, ζητήσαμε, και φέτος, την ενεργό συμμετοχή των παιδιών στην Εκδήλωσή μας. Ζητήσαμε από τα παιδιά να είναι οι βασικοί συντελεστές και πρωταγωνιστές της αποψινής γιορτής. Τα καλέσαμε, φέτος, να μας αποτυπώσουν τις απόψεις, τα συναισθήματα και την αντίληψή τους όσον αφορά τα δικαιώματά τους με άλλη μορφή έκφρασης, το χορό, το θέατρο, και την ποίηση.

Σε λίγο, τα ίδια θα μας εξηγήσουν πώς εργάστηκαν για να μας εκφράσουν πώς τα ίδια βλέπουν και βιώνουν τα δικαιώματά τους. Είμαι βέβαιη ότι, αυτό που θα μας παρουσιάσουν με το χοροθεατρικό που θα δούμε σε λίγο, θα δώσει σε όλους μας σημαντική τροφή για περαιτέρω προβληματισμό και δράση.

Παράλληλα, σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, προκηρύξαμε διαγωνισμό ποίησης, σε όλα τα σχολεία σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, με θέμα «Τα δικαιώματα του παιδιού». Απόψε θα τιμηθούν τα τρία πρώτα ποιήματα κάθε βαθμίδας. Αρκετά από τα ποιήματα που διαγωνίστηκαν βρίσκονται εκτεθειμένα στο χώρο υποδοχής και θα έχετε την ευκαιρία να τα διαβάσετε αργότερα.

Έχουμε, επίσης, προκηρύξει διαγωνισμό αφίσας για νέους γραφίστες με θέμα «Τα δικά τους δικαιώματα είναι η δική σου υποχρέωση», ευελπιστώντας ότι τούτο θα συμβάλει στην ευαισθητοποίηση της κοινωνίας σε θέματα δικαιωμάτων του παιδιού. Απόψε θα γίνουν οι βραβεύσεις για τις τρεις πρώτες αφίσες. Στο χώρο υποδοχής εκτίθενται, επίσης, οι δημιουργίες αφίσας των παιδιών και νέων που έλαβαν μέρος στο διαγωνισμό.

Θέλω να τονίσω ότι στις κριτικές επιτροπές που επέλεξαν τα καλύτερα ποιήματα ανά κατηγορία και τις καλύτερες αφίσες είχαν ουσιαστική συμμετοχή εκπρόσωποι των ίδιων των παιδιών, ακριβώς, γιατί πιστεύουμε και θέλουμε να εμπεδώσουμε ότι είναι αδιανόητο να κρίνουμε οι ενήλικοι χωρίς τη συμμετοχή των παιδιών για το τι είναι καλύτερο για το Παιδί. Αυτά είναι οι ειδήμονες για το τι τους αφορά και τι τους εκφράζει.

Κλείνοντας, θα ήταν παράλειψη να μην εκφράσω τις ευχαριστίες μου στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και, ιδιαίτερα, τον Πρύτανη Σταύρο Ζένιο για τη στήριξη του με την παραχώρηση του χώρου για την αποψινή Εκδήλωση. Ευχαριστώ επίσης τον Όμιλο εταιρειών Φώτος Φωτιάδης και την εταιρεία Sans Frontieres Catering Services, που μας παραχώρησαν τα εδέσματα και τα ποτά που θα απολαύσουμε στη δεξίωση που θα ακολουθήσει.

Τέλος, αλλά σίγουρα όχι έσχατα, θέλω να ευχαριστήσω ιδιαίτερα όλα τα παιδιά που ανταποκρίθηκαν τόσο πρόθυμα στην πρόσκλησή μας με τη συμμετοχή τους, μέσα από το χορό και το θέατρο, την ποίηση και την αφίσα. Σε εκδηλώσεις σαν αυτή, που έχουν ως κεντρικό θέμα το παιδί, πρωταγωνιστής δεν μπορεί να είναι άλλος από το ίδιο το παιδί.